deSpiegel: Klik bewust

“Iedere keuze heeft consequenties”, zo luidt de slogan van het videospel Beholder dat in november 2016 op de markt werd gebracht. In dit spel is de speler Carl die namens de overheid benoemd is tot huisbaas van een flat. Carl is controleur van alle gegevens; privacy is dood, de controle is totaal. De speler hangt camera’s op om de bewoners te bespieden en af te luisteren. Hij controleert of ze zich houden aan de geboden en verboden van de staat. Vervolgens moet de speler alles over de bewoners rapporteren, van een liefde voor wijn tot het bezit van tabak. Profileren is de normaalste zaak in de wereld van Carl. Als speler bepaal jij welke gegevens naar de totalitaire overheid verzonden worden, maar ook welke verboden je door de vingers ziet. Carl heeft de regie over de privacy van zijn mede flatbewoners.

Hoewel de situatie in Beholder extreem lijkt, staat ook vandaag de dag onze privacy onder druk. Op 25 mei jl. is de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) in werking getreden. De AVG dient als opvolger van de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp). De Europese wetgeving hoort ervoor te zorgen dat we meer inzicht krijgen in de data die verzameld worden, maar ook dat de verzamelde gegevens ‘veiliger’ worden opgeslagen om onder andere toekomstige Cambridge-gates te voorkomen. De burgers van de Europese Unie krijgen nieuwe verdedigingslinies tegen de grote boze dataverzamelaars. Maar is met de AVG onze privacy als consument wel gegarandeerd?

Gratis wordt duurbetaald
Leuk en aardig die nieuwe wetgeving, maar gaat er dan ook iets veranderen? De AVG toont aan hoe log en inefficiënt de voorschriften kunnen werken. In artikel zes van hoofdstuk twee Beginselen staat bijvoorbeeld: “de verwerking is alleen rechtmatig indien en voor zover aan ten minste een van de onderstaande voorwaarden is voldaan: a) de betrokkene heeft toestemming gegeven voor de verwerking van zijn persoonsgegevens voor een of meer specifieke doeleinden.” Naast de ‘a’ volgen nog vijf uitzonderingen, maar ondanks de woeste juridische woordenbrij kan hier een vrij simpele conclusie uit worden getrokken. Er verandert vrijwel niks, de meeste mensen zullen de beroemde en beruchte ‘terms and conditions’ door een simpele klik met de muis accepteren. Het resultaat: de verzamelwoede kan doorgaan.

Gratis diensten, of het nu gaat om een dagelijks potje Candy Crush of een muzieklijst op Spotify, doen aan profilering, handmatig of automatisch. Wanneer je bij Facebook een ‘gratis’ profiel aanmaakt of via Google een ‘gratis’ zoekopdracht invoert, word je verslonden door de eeuwig groeiende datahonger. De gebruiker van mediaproducten ‘betaalt’ met zijn of haar gegevens, waaronder je huidige locatie, je contactgegevens, hoe vaak en hoe laat tik je het programma aan en je ‘vind ik leuks’, maar het kunnen ook medische gegevens, religieuze achtergrond en politieke opvattingen zijn. Ook je vrienden worden mogelijk geschaduwd, zelfs de mensen die geen officieel digitaal profiel hebben. Elke vorm van mogelijk ‘nuttige’ informatie wordt opgeslagen. Het woord ‘gratis’ komt onze wereld niet voor.

De ongelezen kleine lettertjes
En deze informatie kan tegen je gebruikt worden. In Beholder kan Carl mensen afpersen om hun gewoontes. In een wereld waar privacy geen rol speelt, kunnen verzekeraars de zorgpremie verhogen, omdat ook je medische geschiedenis open en bloot op straat ligt voor iedereen. Je hebt immers zelf de voorwaarden om de applicatie te gebruiken geaccepteerd. De ‘terms and conditions’ zijn de juridische loopgraven van het bedrijf om zich in te dekken. Wanneer je als gebruiker je ja-woord hebt gegeven, verlies je een stukje controle. In plaats van dat jij je rol creëert in de maatschappij, sturen de algoritmes jou naar de ‘perfecte’ samenleving.

Automatische profilering komt ook aan de orde in de nieuwe wetgeving. Daarin (hoofdstuk 3, afdeling 4, artikel 22) staat dat de betrokkene het recht heeft niet automatisch te worden geprofileerd, behalve, we kunnen het al bijna raden, wanneer er toestemming gegeven is. Hadden we misschien toch maar de kleine juridische lettertjes moeten lezen.

De Pottenkijkers Wijzer
De AVG zorgt er wel voor dat het besef rondom privacy toeneemt. Ook zorgt de verordening ervoor dat gebruikers te alle tijden hun toestemming kunnen intrekken. De voorschriften van de Europese wetgeving voorzien dat de ‘terms and conditions’ versimpeld worden. De voorwaarden moeten vertaald worden naar duidelijke en begrijpelijke taal, hoe lastig dat ook is, want wat is precies ‘duidelijk’? Een oplossing zou kunnen zijn door ja/nee-vragen op te stellen, zoals: “Het programma mag mijn camera gebruiken”, ja of nee? Dit zorgt tegelijkertijd voor transparantie voor zowel gebruikers als bedrijven.

Duidelijke en begrijpelijke taal hoeft niet alleen in woorden uitgelegd te worden, men kan ook afbeeldingen gebruiken. De televisiewereld maakt bijvoorbeeld al gebruik van de kijkwijzer en de medische wereld is bezig met het opstellen van een beeldende bijsluiter. Waarom wordt dat nog niet toegepast bij het verzamelen van gegevens? Door gebruik van pictogrammen kan de mist rondom de ‘terms and conditions’ geklaard worden. Met de introductie van een ‘De Pottenkijkers Wijzer’ kan duidelijk worden welke gegevens door digitale programma’s verzameld en opgeslagen worden. Geef personen als Carl of applicaties geen kans om jouw leven te programmeren. Zorg ervoor dat je bewust omgaat met je gegevens, want “iedere keuze heeft consequenties.”

Door Tirreg Verburg

Tirreg Verburg (1993) is eerstejaars student van de researchmaster Ancient, Medieval and Renaissance studies aan de Universiteit van Utrecht. Hij is met name geïnteresseerd in de algemene geschiedenis van Europa en de geschiedenis in en over videogames.

 

Berichten gemaakt 1230

Gerelateerde berichten

Type je zoekwoorden hierboven en druk op Enter om te zoeken. Druk ESC om te annuleren.

Terug naar boven