Historie is hot. Op steeds meer zenders zien we historische personages voorbij komen: van de sekscrazed Tudors tot zwijmelende Jane Austens. In navolging hiervan verbeelden Jonge Historici in deze nieuwe reeks het verleden. Tom Duurland ziet wel iets in een meerdelig Nederlands heldenepos over de zeehelden van weleer.
Zonder de zeevaart zou Nederland weinig voorstellen. Figuren zoals Piet Hein en Michiel de Ruyter hebben een legendarische status. Weinig boeken over de zeventiende eeuw durven ze onvermeld te laten. Onze zeehelden zijn romantisch bezongen, beschreven en door meesters van de schilderkunst geportretteerd. En overal zijn straten naar ze vernoemd. Zelfs in Enschede, op ruim 160 km afstand van de zee, vind je een Tromplaan. Dus waarom geen film of serie over onze zeehelden van de Gouden Eeuw?
Neem bijvoorbeeld Piet Hein. Door zijn grote daden zou hij een geweldig personage zijn in een historische film of tv-serie. Aan zijn portret valt daadkracht en onverzettelijkheid af te lezen. Piet Heins verovering van de Spaanse zilvervloot behoort tot de hoogtepunten van onze maritieme geschiedenis. Overigens zorgde dat destijds voor grote jaloezie bij zijn collega Witte de With, die er niet voor schuwde om Piet Hein zwart te maken. Ook tussen andere zeehelden bestond rivaliteit, ook al voeren ze onder dezelfde vlag. Zeventiende eeuwse intriges, complotten, haat, moord: prima televisievermaak voor op de zaterdagavond.
Uiteraard werden onze zeehelden vooral beroemd met het voeren van oorlog. Maarten Tromp wist door slimme tactieken de Tweede Spaanse Armada wist te verslaan bij de beruchte Slag bij Duins in 1639. Met de special effects van tegenwoordig zou zo’n zeeslag op spectaculaire wijze gereconstrueerd kunnen worden. Stel je voor: een enkel slagschip bezat meer kanons – die soms meer dan duizend kilo per stuk wogen – dan een compleet leger te land. Het gezamenlijk gebulder van de kanons van meer dan honderd schepen moet overweldigend zijn geweest. Een zeeslag was extreem gewelddadig en verliep door de enorme rookontwikkeling vaak totaal chaotisch. Onder de moeilijkste omstandigheden droegen de admiraals van beide zijden een enorme verantwoordelijkheid. En met ‘omstandigheden’ bedoel ik bijvoorbeeld dat bij Michiel de Ruyter een deel van zijn voet werd afgereten door een kanonskogel. Dat terwijl hij het bevel voerde over zijn schepen. Doordat de wond ging ontsteken, zou hij zijn thuishaven niet levend bereiken.
Natuurlijk zijn er wel pogingen gedaan om ons maritieme verleden te verbeelden op het witte doek. ‘Ons verleden’, want reken maar dat ‘we’ trots zijn. Maar tot nu toe zijn het relatief goedkope documentairefilms geworden, geen speelfilms of series. Dat komt misschien omdat het onderwerp zo’n grote uitdaging is. Zelfs honderd afleveringen zijn te weinig om de zeegeschiedenis van de Gouden Eeuw met enige diepgang te belichten. Je kunt niet alles laten zien, er moeten keuzes gemaakt worden. Waarom niet één zeeheld?
Wat film- en tv-makers wellicht ook dwars zit, is het prijskaartje. Want laten we eerlijk zijn: bij een serie over zeehelden in de Gouden Eeuw willen we authentieke schepen uit 1640 zien. Die bestaan alleen niet meer. Namaken kan wel, maar dat kost miljoenen. Een goedkopere oplossing is om te filmen op de bestaande reproducties van VOC schepen, zoals de ‘Amsterdam’ bij het Scheepvaartmuseum. Met knap montagewerk en special effects is alles mogelijk. Denk bijvoorbeeld aan Hornblower, een Britse serie over een jonge adelborst die op avontuurlijke wijze het respect van zijn meerderen verdient, en uiteindelijk zelf bevel mag voeren over een groot schip. Het decor in deze serie is erg realistisch en overtuigend. Volgens mij kunnen wij dat in Nederland ook. Bij Master and commander uit 2003 is meer gebruik gemaakt van trucage. Hoewel het meeste camerawerk is verricht op een enkel scheepje (waarschijnlijk in een vijver), krijg je toch de illusie op open zee te zijn. Waanzinnig hoeveel er mogelijk is met special effects; het zoute water spat bijna in je gezicht.
Ik ben benieuwd welke regisseur zich aanbiedt voor een achtdelige serie over een zeeheld. Acht delen, zodat de hoofdpersoon zich tussen de eerste en de laatste aflevering kan ontwikkelen. Ook kunnen er dan voldoende aspecten van de zeegeschiedenis en het leven aan boord van een schip worden getoond. Laten we onze bekendste zeeheld, Michiel de Ruyter, als hoofdpersoon nemen. Frank Lammers – met lang haar en snor! – lijkt me een geschikte De Ruyter: karakteristieke stem, donkere ogen en een soortgelijk gezicht en postuur. Precies de geschikte speler in een wereld vol lijfstraf, scheurbuik, schipbreuk en vuilbekkerij. Een wereld waarin de rotzooi letterlijk de spuigaten uitliep. Het mag duidelijk zijn dat deze realistische serie over Michiel de Ruyter alleen geschikt is voor zestien jaar en ouder. Want een regisseur die de ellende weglaat, neemt onze zeegeschiedenis met alle gebrachte offers niet serieus.
Tommy Duurland (1986) studeerde Militaire Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Naast zijn werk als publieksbegeleider in het Joods Cultureel Kwartier is hij druk met het bewerken van zijn masterscriptie voor een publicatie in de tweejaarlijkse bundel De Grote Oorlog, kroniek 1914-1918 van Uitgeverij Aspekt.
Goed idee! Over zeehelden gesproken: volgend jaar viert Hoorn het Kaap Hoorn jaar. Dan is het 400 jaar geleden dat 2 Hoornse zeehelden (kapitein Schouten en Lemaire) het zuidelijkste puntje van Zuid Amerika ontdekten en durfden te ronden en daarmee een nieuwe route naar ‘de Oost’ vonden. Ook een prestatie waar een mooie film in zit.