Af en toe, te midden van alle misère, lijkt zich een kleine doch hartverwarmende glimp van de goedheid van de mens aan te dienen. In een recente video van Artsen Zonder Grenzen is te zien hoe honderden vluchtelingen en medewerkers op een reddingsschip op de Middellandse Zee gezamenlijk het lied One Love van Bob Marley zingen.[1] Dit lied van de reggae- en Rastafarilegende leent zich bij uitstek om de humanitaire hulp in actie uit te drukken, die onderlinge verschillen overstijgt en de eenheid van de mensheid benadrukt; One Love, One Heart.[2]
En Bob Marley heeft meer nummers op zijn repertoire waarin wordt getracht de mensheid liefdevol en geweldloos te verenigen. Het lied War bijvoorbeeld, bepleit de gelijkheid van mensen, rassen en volkeren waarna oorlog tot het verleden zal behoren:
That until the basic human rights
Are equally guaranteed to all,
Without regard to race
This is a war.
Deze songtekst is gebaseerd op de speech gegeven door keizer Haile Selassie van Ethiopië in het hoofdkantoor van de Verenigde Naties in 1963. De langstzittend monarch van Afrika bepleit in de wereldberoemde rede de gelijkheid van alle mensen, culturen en volkeren en benadrukt het belang van het handhaven van het internationale moraal van collectieve veiligheid. Deze man is de Messias voor de Rastafari; als Jezus in zijn tweede gedaante op aarde zal hij alle zwarten wereldwijd bevrijden en staat daarmee aan de basis van de beweging.
Het wrange is dat dit charismatische en bevlogen staatshoofd, dat zich presenteert als woordvoerder van een bevrijd continent en door de beweging van One Love als godheid wordt gezien, in de periode 1951-1962 op gewelddadige wijze Eritrea heeft geannexeerd. Met deze annexatie is de bloedigste en langst voorslepende onafhankelijkheidsoorlog van Afrika in de twintigste eeuw ontketend, maar geen van de One Love-Rastafari lijkt daar ooit kennis van te hebben genomen.
In dit stuk zal ik duidelijk maken hoe tegenstrijdig het is dat deze dictator door de Rastafari en reggaeartiesten wordt aanbeden, onderwijl de internationale gemeenschap zich eveneens compleet onthoudt van inmenging in de gewelddadige annexatie van Eritrea door Haile Selassie. Als eerste zal ik daarom het een en ander rond de rol van keizer Haile Selassie in de Rastafari-beweging uiteenzetten. Daarna zal ik ingaan op zijn internationale status als ‘Stem van Afrika’ en de annexatie van Eritrea. Vervolgens zal ik proberen de afwezigheid van een reactie van de internationale gemeenschap op te helderen. Voordat de negatieve kanten van Haile Selassie worden belicht allereerst echter de vraag waarom hij dan toch aanbeden wordt door deze vredelievende rasta’s? Hoe is dit zo ontstaan?
Haile Selassie komt in het leven als Ras Tafari Makonnen, waar de Rastafari-beweging naar is vernoemd. De Amerikaanse burgerrechten activist Marcus Garvey voorspelt meermaals gedurende de jaren 1920: “Look to Africa when a black king shall be crowned, for the day of deliverance is near.”[3] Met de daaropvolgende kroning in 1930 van Ras Tafari Makonnen tot Conquering Lion of the Tribe of Judah, Elect of God, Light of This World, King of Kings, Lord of Lords, emperor of Ethiopia, his imperial majesty Haile Selassie I, zoals de volledige titel van hem luidt, lijkt de profetie van Garvey al gauw uitgekomen. In 1936 vergaart Haile Selassie internationaal status als charismatisch staatsman die vrijheid en soevereiniteit verdedigt met zijn toespraak in de Volkenbond in Genève. Hij doet hier tevergeefs een beroep op de hulp en solidariteit van de lidstaten tegen het fascistische Italië van Mussolini dat zijn land op brute wijze binnenvalt.
In het naoorlogse dekolonisatieproces floreert Haile Selassies status als voorvechter van Afrikaanse vrijheid en onafhankelijkheid als nooit tevoren.[4] Hij is een belangrijk oprichter van de Organisatie van Afrikaanse Eenheid, opgericht in 1963, en op 4 oktober van dat jaar treedt hij glansrijk op in het hoofdkantoor van de Verenigde Naties in New York. De bevlogen staatsman geeft in de Algemene Vergadering een wereldberoemde toespraak over de noodzaak van het toepassen van het principe van collectieve veiligheid, en houdt een meeslepend betoog over rassenongelijkheid, de exploitatie van volkeren, mensenrechten en vrijheid. Het is een toespraak die legendarische proporties aanneemt, versterkt dankzij het bovengenoemde lied War van Bob Marley. Door al deze ontwikkelingen lijkt zijn status als Messias van de zwarten wijdverspreid en geconsolideerd. Haile Selassie heeft miljoenen aanhangers wereldwijd, waarvan de meerderheid op het Caraïbische eiland van Jamaica. De Rastafari geloven nog altijd dat de dag der verlossing zich zal aandienen en alle zwarten bevrijd zullen worden uit hun bestaan van armoede en op wonderlijke wijze terug zullen keren naar Afrika: naar het Beloofde Land Ethiopië.
War van Bob Marley, van het album Rastaman Vibration (1976).
Anno 2015 wordt in Nederland Haile Selassies status als woordvoeder van het Afrikaanse continent verder bestendigd. In de aflevering ‘Stem van Afrika’ van NPO Geschiedenis staat hij met de eerdergenoemde toespraak centraal en wordt het veronderstelde belang ervan belicht. Hij komt wederom naar voren als de woordvoerder van een bevrijd continent en als verdediger van de soevereiniteit en saamhorigheid van alle Afrikaanse landen.
Maar is dit allemaal wel terecht? Is de positieve waardering voor een absoluut monarch niet op zijn minst curieus te noemen? Is deze beeldvorming van een keizer die al bijna een halve eeuw op autoritaire wijze regeert wel terecht? Is hij werkelijk de voorvechter van het vrije en saamhorige Afrika? De annexatie van Eritrea en de daaropvolgende onafhankelijkheidsoorlog, lijken een ander licht op de keizer te schijnen.
Eritrea is al vanaf de bevrijding van de Italiaanse bezetting in 1941 een complex vraagstuk voor de internationale gemeenschap. Wat te doen met dit kleine stuk land langs de Rode Zee? In 1950 wordt er een voor niemand bevredigend, en achteraf bekeken explosief, compromis gesloten en wordt Eritrea in een federatie ondergebracht met Haile Selassies Ethiopië. Gedurende de jaren 1950 wordt de macht van Eritrea in de duidelijk asymmetrische federatie met Ethiopië almaar verder ingeperkt door de keizer. Stap voor stap wordt de annexatie van 1951 tot 1962 voortgezet. Onder dwang wordt de taal van Ethiopië, het Amhaars, als officiële taal geïntroduceerd en de Ethiopische vlag gehesen. In 1962 wordt op gewelddadige wijze het Eritrese parlement ontbonden en de machtsovername is een feit.[5] Eritrea is verworden tot de veertiende provincie van Ethiopië.
Dit gebeurt echter niet zonder protest. Al in 1961 is het Eritrean Liberation Front opgericht die, later vergezeld door vele andere ‘ondergrondse’ organisaties, met gewelddadige middelen strijdt voor een onafhankelijk Eritrea.[6] Wat volgt is een decennia durende onafhankelijkheidsoorlog die een enorme sociale en economische destabilisering teweeg zou brengen in de Hoorn van Afrika.[7]
Desondanks brengt de gewelddadige annexatie van Eritrea door Haile Selassie amper een reactie bij de internationale gemeenschap teweeg.[8] [9] [10] Hij kan zonder opmerkelijke obstakels zijn internationale rol als Stem van Afrika blijven vervullen. Nergens zijn noemenswaardige tegengeluiden te horen als hij een jaar na de officiële annexatie van Eritrea spreekt over ‘‘vrede en vrijheid voor alle volkeren en mensen in Afrika’’. Niemand wijst op de hypocrisie die schuilgaat achter deze toespraak. Met deze kennis krijgen de onderstaande woorden van Haile Selassie uit zijn toespraak en het lied War van Bob Marley opeens een hele andere betekenis.
That until that day
The dream of lasting peace,
World citizenship
Rule of international morality
Will remain in but a fleeting illusion to be pursued,
But never attained
Hoe kan de afwezige houding van de internationale gemeenschap bij dit conflict en deze hypocrisie verklaard worden? Kopzorgen over de prille staat van eenheid van de relatief jonge Afrikaanse staten lijkt van enige invloed te zijn geweest.[11] Eveneens van zeker belang lijkt Haile Selassies internationaal gerespecteerde status en het vaderfiguur wat hij voor velerlei Afrikaanse leiders is.[12] De terughoudendheid van de VN kan in enigermate worden verklaard door de aanwezigheid van min of meer gelijktijdige crises die veeleer de (publieke) aandacht trekken.[13] De historische context van de Koude Oorlog waarin dit conflict zich afspeelt, is echter naar mijn mening van dermate grote invloed geweest op het verloop van de gebeurtenissen, dat ik het als belangrijkste verklaring zou willen aanvoeren. Grootmachten als de Verenigde Staten houden maar al te graag de mythe van Haile Selassie als voorvechter van Afrikaanse vrijheid in stand om hun sterkste en strategisch gepositioneerde Afrikaanse bondgenoot te midden van de Koude Oorlog stevig in het zadel te houden.[14] [15]
Ondanks dat het verleden onlosmakelijk verbonden is met het heden, kan men, hoe ijverig en doorgrondig het verleden ook wordt bestudeerd, nooit met volstrekte zekerheid beweringen doen over het heden. Een van begin af aan onafhankelijk Eritrea had evenzeer kunnen leiden tot een zeer autocratische, repressieve en gewelddadige regering die Eritrea tegenwoordig heeft. Toch lijkt er enig verband te bestaan tussen de gewelddadige geschiedenis van Eritrea, en de huidige terreur, de wijdverspreide en extreme armoede en de radicalisering van de Eritrese politiek.
De Eritrese Onafhankelijkheidsoorlog duurde ruim 30 jaar (1961-1991) en heeft in totaal naar schatting 230 duizend mensen het leven gekost. Na onafhankelijkheid in 1993 breekt in 1998 wederom een oorlog met Ethiopië uit over het verloop van de grens tussen beide landen. Deze aanhoudende conflicten en voortdurende instabiliteit lijken van invloed te zijn geweest op de radicalisering van de samenleving en politiek in Eritrea.[16] Volgens onderzoekers van de VN heeft zittend president Isaias Afwerki van Eritrea een dictatoriaal regime ingesteld wat middels een schrikbewind van angst en ernstige misdaden tegen de menselijkheid de Eritrese bevolking teistert.[17] De erbarmelijke leefomstandigheden in Eritrea zouden een logische verklaring zijn voor de relatief grote stroom vluchtelingen vanuit Eritrea naar Europa, die bijdraagt aan de toenemende stroom vluchtelingen richting Europa.[18] Zouden we dan wellicht kunnen stellen dat de annexatie van Eritrea door Haile Selassie, en de afzijdige houding van de internationale gemeenschap hierbij, zijn sporen nalaat in het heden; in de humanitaire ramp die zich aan de randen van Europa thans voltrekt?
Enfin, keizer Haile Selassie: Messias van de Rastafari; voorvechter van onafhankelijkheid; profeet van collectieve veiligheid; Stem van Afrika. Angstvallig stil blijft het wanneer hij tussen 1951 en 1962 stap voor stap Eritrea op gewelddadige wijze inlijft in het Ethiopisch keizerrijk. Haile Selassies figuur en zijn daden zijn onverenigbaar. De tegenstrijdigheid tussen de One Love van de Rastafari en hun tirannieke Messias zou haast niet groter kunnen zijn. De annexatie van Eritrea in de jaren ’50 en ’60 zou kunnen worden aangevoerd als de katalysator voor de destabilisatie van het land en de regio.[19] Zou dit dan wellicht als verklaring aan te voeren zijn waarom na Syrië, het kleine landje Eritrea de grootste nationaliteit van de vluchtelingen is? Een uiterst wrang gegeven zou dit zijn, gezien de vluchtelingen die op de reddingsboot uit volle borst Haile Selassie-aanbidder Bob Marley meezingen.
LEES HIER DE SCRIPTIE WAAR DEZE LONGREAD OP GEBASEERD IS.
WIL JIJ OOK JE SCRIPTIE PUBLICEREN EN EEN LONGREAD SCHRIJVEN? STUUR DAN NU JE STUK OP.
NOTEN
[1] Artsen Zonder Grenzen, https://www.youtube.com/watch?v=81IB26GcOOE&ab_channel=MSFSouthAfrica, geraadpleegd op 21 januari 2016.
[2] Marley, Bob, ‘War’, https://www.youtube.com/watch?v=vPZydAotVOY&ab_channel=IslandRecordsUK, geraadpleegd op 21 januari 2016.
[3] Cashmore, Ellis, ‘Who was the Rastafarian Messiah?’, BBC, http://www.bbc.co.uk/guides/zqqx6sg, geraadpleegd op 21 januari 2016.
[4] Auteur onbekend, NPO Geschiedenis, http://www.npogeschiedenis.nl/speeches/artikelen/De-Stem-van-Afrika.html, geraadpleegd op 21 januari 2016.
[5] Andargatcheo Massai, geciteerd in Luther, Ernest W., Ethiopia Today, geciteerd in Araya, Mesfin (1988), Eritrea, 1941-52, the failure of the emergence of the nation-state: Towards a clarification of the Eritrean question in Ethiopia, City University of New York, Ann Harbor, Michigan, p. 170.
[6] EPLF (1971) geciteerd in Taylor, Emily, Weldehaimanot, Simon, ‘Our struggle and its goals: a controversial Eritrean manifesto’, Review of African Political Economy, nr. 38 (2011), p. 569.
[7] Hussien, Seifudein A., ‘The conflict in Eritrea reconsidered’, Journal of Muslim Minority Affairs, nr. 1 (1998), p. 159.
[8] Birmingham, David, The decolonization of Africa, Londen: University College London Press (1995), p. 42.
[9] Campbell, John Franklin, ‘Rumblings along the Red Se; The Eritrean Question’, Foreign Affairs, nr. 3 (1970), p. 546.
[10] Hussien, Seifudein A., ‘The conflict in Eritrea reconsidered’, Journal of Muslim Minority Affairs, nr. 1 (1998), p. 161.
[11] Kamanu, Onyeonoro S., ‘Secession and the Right tof Self-Determination: An O.A.U. Dilemma’, The Journal of Modern African Studies, nr. 3 (1974), p. 366.
[12] Schwab, Peter, Haile Selassie I: Ethiopia’s Lion of Judah, Chicago: Nelson-Hall Inc., Publishers (1979), p. 114.
[13] Campbell, John Franklin, ‘Rumblings along the Red Se; The Eritrean Question’, Foreign Affairs, nr. 3 (1970), p. 545.
[14] LaFantasie, Glenn, Foreign Relations of the United States, 1958-1960, Washington, DC: United States Government Printing Office (1992), p. 202.
[15] Ottoway, Marina, Soviet and American Influence in the Horn of Africa, New York: Praeger Publishers (1982), p. 26.
[16] Hussien, Seifudein A., ‘The conflict in Eritrea reconsidered’, Journal of Muslim Minority Affairs, nr. 1 (1998), p. 159.
[17] Cumming-Bruce, Nick, New York Times 8 juni 2015,http://www.nytimes.com/2015/06/09/world/africa/eritrea-human-rights-abuses-afwerki-un-probe-crimes-against-humanity-committed.html?ref=topics&_r=0, geraadpleegd op 21 januari 2016..
[18] Auteur onbekend, ‘Eritrea ruled by fear, not law, UN says’, BBC News 8 juni 2015, http://www.bbc.com/news/world-africa-33047544, geraadpleegd op 13 juni 2015.
[19] Hussien, Seifudein A., ‘The conflict in Eritrea reconsidered’, Journal of Muslim Minority Affairs, nr. 1 (1998), p. 159.
Bibliografie
Araya, Mesfin (1988), Eritrea, 1941-52, the failure of the emergence of the nation-state: Towards a clarification of the Eritrean question in Ethiopia, City University of New York, Ann Harbor, Michigan.
Birmingham, David, The decolonization of Africa, Londen: University College London Press (1995).
Campbell, John Franklin, ‘Rumblings along the Red Se; The Eritrean Question’, Foreign Affairs, nr. 3 (1970), pp. 537-548.
Cashmore, Ellis, ‘Who was the Rastafarian Messiah?’, BBC, http://www.bbc.co.uk/guides/zqqx6sg, geraadpleegd op 21 januari 2016.
Cumming-Bruce, Nick, New York Times 8 juni 2015, http://www.nytimes.com/2015/06/09/ world/africa/eritrea-human-rights-abuses-afwerki-un-probe-crimes-against-humanity-committed.html?ref=topics&_r=0, geraadpleegd op 13 juni 2015
Haile Selassie, The War Speech at the UN, 4 oktober 1963, https://edgeofeurope.wordpress. com/2013/10/17/haile-selassie-oktober-1963/, geraadpleegd op 5 maart 2015.
Hussien, Seifudein A., ‘The conflict in Eritrea reconsidered’, Journal of Muslim Minority Affairs, nr. 1 (1998), pp. 159-168.
Kamanu, Onyeonoro S., ‘Secession and the Right tof Self-Determination: An O.A.U. Dilemma’, The Journal of Modern African Studies, nr. 3 (1974), pp. 355-376.
LaFantasie, Glenn, Foreign Relations of the United States, 1958-1960, Washington, DC: United States Government Printing Office (1992).
Marley, Bob, ‘War’, https://www.youtube.com/watch?v=vPZydAotVOY&ab_channel=IslandRecordsUK, geraadpleegd op 21 januari 2016.
Ottoway, Marina, Soviet and American Influence in the Horn of Africa, New York: Praeger Publishers (1982).
Schwab, Peter, Haile Selassie I: Ethiopia’s Lion of Judah, Chicago, IL: Nelson-Hall Inc., Publishers (1979).
Taylor, Emily, Weldehaimanot, Simon, ‘Our struggle and its goals: a controversial Eritrean manifesto’, Review of African Political Economy, nr. 38 (2011), pp. 565-585.
Auteur onbekend, Artsen Zonder Grenzen, https://www.youtube.com/watch?v=81IB26GcOOE&ab_channel=MSFSouthAfrica, geraadpleegd op 21 januari 2016.
Auteur onbekend, ‘Eritrea ruled by fear, not law, UN says’, BBC News 8 juni 2015, http://www.bbc.com/news/world-africa-33047544, geraadpleegd op 21 januari 2016.
Auteur onbekend, NPO Geschiedenis, http://www.npogeschiedenis.nl/speeches/artikelen/De-Stem-van-Afrika.html, geraadpleegd op 21 januari 2016.
