1864
1864, het zegt ons waarschijnlijk helemaal niets. Zelfs wij, jonge historici, zullen niet zo snel dit jaar jaartal associëren met een Deense oorlog. De Scandinavische geschiedenis staat ver van onze belevingswereld. Vreemd genoeg staan Deense series dat steeds minder: The Killing, Borgen, The Bridge en onlangs The Legacy vonden gretig aftrek bij de Nederlandse kijker. In Denemarken wordt veel geld gepompt in de markt van televisieseries en dat werpt zijn vruchten af. Voor het oorlogsepos 1864 werden echter alle registers geopend: nooit eerder maakten de Denen zo’n dure productie (24 miljoen) en voor wie vaker Deense series kijkt; de herkenbare koppen zijn talrijk. Maar hoe goed is deze serie geworden en wat zegt het ons over de Deense geschiedenis?
1864 neemt ons mee naar het midden van de negentiende eeuw. Zoals bekend een periode waarin ideologieën ontstaan en nationalisme een steeds grotere rol gaat spelen in de samenleving. Napoleon is verslagen maar in veel landen zijn vorsten toch weer afgezet. In Nederland zorgt Thorbecke voor een stille revolutie. Hoewel veel vorsten in het zadel blijven zitten, al was het maar ceremonieel, krijgt het volk een steeds prominentere rol in de samenleving. Landen ontstaan doordat volken een gezamenlijk geschiedenis en cultuur zoeken en zich meer en meer zien als volk en niet als onderdanen van een vorstendom.
In deze tijd wordt Denemarken geregeerd door een koning en roeren de Pruisen, de Deense zuiderburen, zich in een strijd om Duitse eenwording. Alles draait om het conflict tussen Sleeswijk en Holstein. Hoorden ze bij Denemarken of waren ze, met hun Duitse taal, een prooi voor de Duitse eenwording die gestaag vorm kreeg onder de Pruisische strateeg Otto von Bismarck?
Het is een ingewikkelde context waarin de makers van 1864 hun serie hebben gesitueerd. Net als veel andere oorlogsseries waar we de achtergrond niet van kennen uit onze geschiedenislessen is het even puzzelen hoe het nu zit in ‘1864’. Eerlijk gezegd moest ik even op Wikipedia neuzen wat er nou precies aan de hand was, de nadruk in de serie wordt namelijk gelegd op twee dingen: enerzijds nationalisme en anderzijds de oorlogsgekte en zinloosheid die hieruit voorkomt. Om de serie te bevatten is achtergrondkennis haast noodzakelijk.
Maar wat laat de serie dan wel zien? Vooral persoonlijk leed. Net als aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog zien we jonge mannen haast fluitend het slagveld betreden en naarmate de serie vordert zakt deze moed hen steeds dieper in de schoenen. Trauma’s en shellshock worden in beeld gebracht. En net als later in de Eerste Wereldoorlog schuiven politici vanuit hun ivoren torentjes de soldaten naar voren en brengen ze de hoofden op hol met nationalistische retoriek en heldenmoed.
Intussen volgt de serie een heel aantal personages: een moderne nazaat van de Deense baron, een meisje dat bij de sociale dienst wordt geroepen en een broer is verloren in Afghanistan, de Deense soldaten uit 1864, hun Duitse tegenstanders, de Deense politici en de ‘achterblijvers’. De serie wordt hierdoor erg ‘vol’ en net als in het derde seizoen van Borgen lijkt een aantal schrijvers uit de ‘soapwereld’ te zijn aangeschoven. Tussen twee broers die naar het front gaan en de knappe Inge bestaat een driehoeksverhouding die alle historiciteit en epos naar de achtergrond drukt. Helemaal dol wordt het met de rol van Johan, die met zijn rol als helderziende de serie naar een bedenkelijk niveau brengt.
1864 doet in alles denken aan de prachtige Duitse serie ‘Unsere Mütter, unsere Väter, waarin de Duitsers hun geschiedenis wat minder zwart wit en meer grijs wilden weergeven, zonder afbreuk te doen aan de verschrikkingen van het Derde Rijk. Zo’n mooi historisch epos is 1864 niet geworden, omdat de makers de oorlog alleen hebben gebruikt als decor en niet als inspiratie voor een boodschap zoals hun Duitse collega’s. 1864 blijft daardoor een lege huls: mooi gefilmd, een cast om je vingers bij af te likken maar nergens weet het verhaal je echt aan het denken te zetten en nergens wordt duidelijk waar deze zinloze oorlog voor diende. Zowel de historische relevantie als de kwaliteit van de serie blijven hierdoor achter.
Tiewen Visser studeerde een blauwe maandag bestuurskunde aan het HBO en haalde vervolgens zijn propedeuse Journalistiek in Utrecht. Het bloed kroop waar het niet gaan kon, dus uiteindelijk is hij in 2011 begonnen aan een studie journalistiek in Utrecht. In de bachelor lag de interesse vooral op het gebied van middeleeuwen, filosofie, politiek en religie. Momenteel doet hij een master ‘politiek en maatschappij in historisch perspectief’ in Utrecht. Naast de studie geen verenigingen of clubs, maar wel veel schrijfwerk voor verschillende platforms, waaronder de Jonge Historici.
