Recensie: Alex Bakker – Transgender in Nederland

Alex Bakker, Transgender in Nederland: een buitengewone geschiedenis.
Uitgeverij Boom, Amsterdam, 2018

ISBN: 9789089536228
€24,90

 

 

In zijn in januari verschenen boek beschrijft Alex Bakker, historicus en zelf ook transgender, voor het eerst op inzichtelijke wijze de geschiedenis van transgenders in Nederland vanaf de jaren vijftig tot nu. Transgender in Nederland gaat over de na-oorlogse periode en dat heeft te maken met de buitengewone staat van dienst van ons land dat al sinds jaar en dag vooroploopt in transgenderzorg. Het is dan ook vooral een geschiedenis van de manier waarop transgenders sindsdien in Nederland zijn behandeld. Bakker beschrijft hoe zij aan hormonen kwamen, operaties ondergingen en op welke manier de staat met transgenders omging. Daarbij laat hij vooral transgenders zélf aan het woord.

Geslachtsaanpassende operaties

Zoals Bakker in de inleiding aangeeft, vertrekt zijn boek vanuit de fundamentele gedachte dat transgenders respect en medemenselijkheid verdienen en dat zij moeten worden erkend ‘voor wie ze zijn’. Vanuit die gedachte is het niet vreemd dat de geslachtsaanpassende operatie een rode draad vormt in het boek. Het ondergaan van een geslachtsaanpassende operatie was voor transgenders namelijk niet alleen lange tijd een vurige wens, maar ook de enige wijze waarop zij her- en erkent werden in een vaak vijandige maatschappij. De erkenning dat er ook tussenwegen bestaan, zoals non-binaire genderidentiteiten of als vrouw met penis, kwam pas met de tijd. Ook transmannen komen in het boek pas later aan bod, omdat ze vanwege hun onzichtbaarheid in de maatschappij aanvankelijk niet op de radar van de medische experts verschenen.

Bakker richt zich op de medische behandeling en expertise die in Nederland is ontwikkeld sinds de jaren vijftig en op de niet altijd prettige behandelwijze waarmee transgenders in Nederland geconfronteerd werden. Zo wordt de lezer meegenomen vanuit de moeizame jaren vijftig en zestig naar de gelukkiger en vooruitstrevende jaren zeventig, de periode waarin Nederland een gidsrol ging vervullen. Bakker beschrijft, aan de hand van persoonlijke verhalen en anekdotes, hoe er in de jaren zeventig steeds meer zelfhulp op gang kwam en de transgenderidentiteit op die manier meer divers kon worden. In de jaren tachtig werd de transgenderzorg vanzelfsprekender, waardoor ook de geslachtsaanpassende operatie als belangrijkste te nemen hobbel naar de achtergrond verdween. Nederland profileerde zich in de jaren negentig wederom als gidsland dankzij de vooruitstrevende zorg voor transgenderkinderen en adolescenten. De rol van Nederland als voorloper had echter ook nadelen: er was sprake van de wet van de remmende voorsprong. De veeleisende maar voor die tijd vooruitstrevende wet geslachtsaanpassing uit 1985 – destijds werd namelijk nog geëist dat men zich steriliseerde alvorens het geslacht te veranderen – werd pas in 2014 versoepeld.

Persoonlijke verhalen

De geslachtsaanpassing is in het leven van menig transgender een belangrijk ijkpunt en dat komt onder andere in persoonlijke verhalen naar voren, zoals dat van Jackson Adney (1977); een van de eerste zichtbare transmannen van kleur die ook als een van de eerste transgenders op 1 juli 2014, onder de nieuwe wetgeving, zijn geslacht kon aanpassen. Adney’s portret vormt samen met nog negen portretten een waardevolle aanvulling op het soms wel erg medisch-psychologische verhaal van de rest van het boek. De lezer leert niet alleen van het leven van Aaïcha Bergamin (1932 – 2014), die op de voorkant van het boek prijkt en een bestaan beschrijft in nachtclubs van Parijs, maar ook van dat van Freddie te Roller (1994), bekend van het spraakmakende tv-programma Hij is een Zij, die aangeeft vooral een positief rolmodel te willen zijn. Waar Aaïcha een leven leidde als prostituee aan de onderkant van de samenleving, is Freddie een basisschooldocent die transgender zijn niet als belangrijkste onderdeel van zijn leven ziet. Met deze en andere verhalen wordt duidelijk dat er geen sprake is van de transgender, maar dat het gaat om een veelheid van identiteiten.

Recente ophef

Bakker sluit zijn boek af met een waardevolle beschouwing over de recente ophef over de term ‘genderneutraal’. Het gaat er, zo betoogt Bakker, niet om dat niemand meer man of vrouw zou mogen zijn, want daar is het transgenders nooit om te doen geweest. De term ‘genderneutraal’ is slechts een nieuwe laag in de rijke diversiteit van menselijke identiteiten. Aan die diversiteit doen juist transgenders, met al hun mannelijkheid, vrouwelijkheid en alles wat daartussenin valt, zoveel recht.

Alex Bakker heeft het boek geschreven dat Nederland zeker nodig had. Het boek is een, soms wat langdradige, maar desalniettemin zeer informatieve uiteenzetting van de medische en juridische geschiedenis omtrent het transgender-zijn in Nederland van de afgelopen zestig jaar. Hoewel het boek onderbouwd is met een berg aan literatuur, is het juist de aandacht voor persoonlijke levens van transgenders dat het boek tot een aanrader maakt. Door zoveel verschillende transgenders aan het woord te laten, lijkt Bakker nogmaals te onderstrepen dat transgenders in al hun eigenheid moeten worden erkend.

Door Larissa Schulte Nordholt.

Larissa Schulte Nordholt is promovendus bij het Instituut voor Geschiedenis in Leiden. Haar onderzoek richt zich op de historiografie van UNESCO’s General History of Africa/l’Histoire Générale de l’Afrique. De vraag hoe historici die aan het project werkten zich mentale dekolonisatie voorstelden en hoe zij dat in praktijk brachten in een periode vlak na en tijdens politieke dekolonisatie, staat daarbij centraal.

Berichten gemaakt 1231

Gerelateerde berichten

Type je zoekwoorden hierboven en druk op Enter om te zoeken. Druk ESC om te annuleren.

Terug naar boven