Je zit thuis, nu al behoorlijk wat weken, om te voorkomen dat het coronavirus zich verder verspreidt. Je volgt een sportlesje online, spreekt met je vrienden af op Zoom, je werkt wellicht nog wat uren aan de keukentafel. En verder heb je zeeën van tijd. De middag strekt zich zonnig en stil voor je uit – vol met mogelijkheden en groeiende ambitie. Is dit het moment waarop je je met alle aandacht kunt storten op de boeken die je altijd al wilde lezen?
Het eerste boek van je must-read stapel dat je gaat lezen
Begin niet zomaar aan die eindeloos gegroeide nog-te-lezen-stapel. Ligt daar Wij slaven van Suriname van Anton de Kom tussen? Het boek dat iedere jonge historicus zou moeten lezen tijdens zijn/haar opleiding, maar dat zelden daadwerkelijk op de leeslijst stond? Het boek waar altijd naar wordt verwezen als we ons iets afvragen over de Nederlands-Surinaamse verhoudingen, maar dat voor velen slechts een vaag punt van referentie blijft, zonder te weten wat De Kom nou precies op papier zette in 1934. Begin met dit boek.
Over de liefde voor Suriname en haar verhouding met Nederland
Afgelopen winter verscheen een nieuwe druk van deze nog te weinig gelezen klassieker. Anton de Kom werd in 1898 geboren in Paramaribo. Hij was schrijver en activist en verzetsstrijder. Hij schreef Wij slaven van Suriname in 1934 om het – door koloniale geschiedschrijving aangewakkerde – minderwaardigheidsgevoel van zijn landgenoten te bestrijden. Wij slaven vertelt de geschiedenis van de Surinamers en beschrijft hoe de Nederlandse slavenhouders eeuwenlang huishielden in ‘hun’ Zuid-Amerikaanse kolonie. Hoe na de afschaffing van de slavernij een nieuw systeem van onderdrukking ontstond die tot op heden vaak onderbelicht blijft. Een vurig betoog, ondersteund met historische anekdotes, van een man die zielsveel houdt van zijn land.
Hedendaags en toegankelijk
De nieuwe uitgave van Atlas Contact begint met drie extra voorwoorden van Tessa Leuwsha, Duco van Oostrom en Mitchell Esajas – grote namen in academische, culturele kringen met ieder zijn/haar eigen band met de Surinaamse geschiedenis. Deze toevoegingen voorafgaand aan De Koms manifest moeten ervoor zorgen dat de relevante inhoud begrijpelijk wordt ingebed in het hedendaagse maatschappelijk debat. Daar ligt dan ook de grote relevantie van de Koms werk: hij vertelt ons de basale geschiedenis die we moeten kennen om het maatschappelijke gesprek rondom Surinaams-Nederlandse verhoudingen beter geïnformeerd te kunnen voeren.
Daarnaast spreekt De Kom zijn publiek direct aan (“gij, blanke lezer”), gebruikt een heldere opbouw (chronologisch) en maakt zijn punt kort maar krachtig, op basis van helder gepresenteerd historisch onderzoek (“wederom wil ik enige feiten als voorbeeld geven”). Daarmee is zijn betoog niet zo droogjes zoals je misschien zou verwachten van een manifest uit 1934 en dat bevordert de toegankelijkheid ook.
Historisch onderzoek in literaire vorm
De redacteuren hebben er ook bij deze uitgave voor gekozen om de woorden zoals De Kom ze in 1934 schreef, te publiceren. Dat is niet vanzelfsprekend, als je bedenkt dat de bovenstaande toegankelijkheid werd nagestreefd. We kunnen echter alleen maar dankbaar zijn dat de originele tekst ook in deze druk te lezen is: het kuisen van de taal (De Kom gebruikt woorden die nu zeer ongepast zouden zijn) zou de historische sensatie in de weg staan. Bijvoorbeeld:
“Een wreed uitziende Europeaan grijpt een neger bij de kin en trekt zijn mond open om te zien of de tanden gaaf zijn.”
De harde, koloniale werkelijkheid die in deze woorden besloten ligt, grijpt je naar de keel.
Daarnaast blijft zo de literaire beleving die De Kom met veel zorg voor zijn brede publiek heeft geconstrueerd, intact. Zoals het moment dat hij beschrijft hoe iedere dag honderden mensen naar zijn erf komen, om hem te vertellen over de onrechtvaardige situatie waarin zij moeten leven:
“Onder de boom echter, langs mijn tafeltje, passeert de parade der ellende. Paria’s met diepe holle wangen. Hongerlijders. Mensen zonder voldoende weerstand. Open boeken om in te lezen het moeizaam vertelde verhaal van onderdrukking en ontbering.”
Met deze indringende beschrijvingen weet De Kom lezers persoonlijk te betrekken. Je beleeft met hem de honderden jaren Suriname, terwijl je ondertussen ook De Koms eindeloze uren archiefwerk tot je neemt. Gepassioneerd, gefundeerd en met overtuiging, zo laat De Kom ons zien wat dat koloniale verleden betekende, en met welke erfenis we vandaag de dag nog steeds te maken hebben.
Ken je geschiedenis
In 200 pagina’s betoogt De Kom overtuigend dat je je geschiedenis moet kennen om gelijkwaardigheid en rechtvaardigheid te bereiken. Het lezen van Wij slaven kan het begin zijn van een nieuw Nederlands “wij” in de literatuur, zoals Van Oostrum in zijn voorwoord betoogd. In te weinig gevallen staat Wij slaven op onze boekenplak met vaderlandse historische werken – tussen de Multatuli’s en de Huizinga’s. Daar zullen we verandering in moeten brengen, beginnend bij het stapeltje must-reads van iedere (oud-)geschiedenisstudent.
Jonge historici, hier ligt een prachtige primaire bron, een literair manifest van grote historische en hedendaagse betekenis. Als je Wij slaven van Suriname nog niet hebt gelezen: doe het nu!
Door Circe de Bruin.
Anton de Kom, Wij slaven van Suriname.
Atlas Contact, 1934 (heruitgave 2020). 180 pagina’s.
ISBN: 9789046706084
€20,00
Steun Jonge Historici, bestel dit boek via Athenaeum Boekhandel
Lees hier meer over ons affiliate partnerprogramma
Circe de Bruin (1992) studeerde Literatuurwetenschap en Publieksgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Zij specialiseerde zich in de representatie van minderheden in (nationale) narratieven en haar interesse gaat uit naar de maatschappelijke consequenties daarvan.
