Els van Diggele, We haten elkaar meer dan de Joden. Tweedracht in de Palestijnse maatschappij.
Athenaeum, Amsterdam 2018
ISBN: 9789025307141
€ 22,50
We haten elkaar meer dan de Joden is een boek dat de basale vraag probeert te beantwoorden die iedereen vergeten lijkt te zijn: is een oplossing voor het Palestijns-Israëlische conflict wel haalbaar als één van de twee partijen intern zo verdeeld is dat dit een groter obstakel lijkt te zijn dan de Joodse aanwezigheid? Na bijna honderd jaar haat en nijd tussen de Joodse en Palestijnse bewoners van het Midden-Oosten neemt Van Diggele ons mee terug in de tijd om de historische vijandigheid tussen Palestijnen onderling te adresseren.
Een geschiedenis van broederhaat
In dit voor de Libris Geschiedenis Prijs 2018 genomineerde boek legt Els van Diggele, een historica die eerder soortgelijke werken voor respectievelijk de joden en christenen van Israël schreef, haarfijn uit waar de onenigheid tussen de Palestijnen onderling vandaan komt. Haar uiteenzetting is voorzien van een gedetailleerde historische context en verhalen van talloze Palestijnen van uiteenlopende signatuur. Het boek impliceert dat het te makkelijk is om te zeggen dat de interne verdeeldheid een resultaat is van decennialange onderdrukking en frustratie als gevolg van de Israëlische bezetting. Zelfs vóór de stichting van de staat Israël stonden verschillende Palestijnse facties, stammen en invloedrijke families elkaar naar het leven, met in de hoofdrollen de Hoesseini’s en de Nasjasjibi’s. De een wat gematigder dan de ander, en achteraf gezien de een wat verstandiger en meer vooruitziend dan de ander. De voorgangers van de kemphanen van Hamas en Fatah. En, zo blijkt uit dit boek, meestal net zo corrupt en incompetent.
De stem van het volk
De huidige Palestijnen – artsen, politicologen, ex-politici en PLO-, Fatah- en Hamas diehards – vormen het middelpunt in de rest van het verhaal. Els van Diggele is voor deze publicatie uitgebreid met ze in gesprek gegaan. Allemaal hebben ze een andere mening over de geschiedenis en toekomst van het Palestijnse volk. Zo nu en dan worden de Israëliërs genoemd als oorzaak van het lijden, maar veel vaker nog lijken de Palestijnen veel kritischer over hun eigen rol in het Midden-Oosten dan menig “neutrale” westerling. Dan is Hamas te extremistisch, dan weer leven ze in Ramallah te westers, dan weer vindt iemand dat voormalig premier Salam Fayyads ontwikkelings- en hervormingsplannen de Palestijnse zaak zouden verraden omdat ze de bezetting normaliseren. Of dat al het voorgaande hem juiste de kans heeft ontnomen de Palestijnen voor eens en altijd te bevrijden.
De klievende cultuur
Unaniem lijken de Palestijnen in het boek de oorzaak van hun ellende te zoeken in cultuur: de Arabische. Deze is, volgens verschillende sprekers in het boek, gebaseerd op het geloof, de stam en familie als fundament van loyaliteit en maakt dat een democratische rechtsstaat naar westers model onmogelijk is. En misschien is dat ook dé reden dat de Palestijnen elkaar meer zullen blijven haten dan de Joden. Omdat ze het onderling niet eens kunnen worden over of ze nou een seculiere staat willen naar westers model, met sushirestaurants en een scheiding tussen kerk en staat, of een soevereine islamitische staat, met onafhankelijkheid van Joodse, Amerikaanse en Arabische politieke belangen. Waar cultuur normaal een volk verenigt, lijkt de Palestijnse, volgens de Palestijnen zelf, de oorzaak van de inwendige splitsing te zijn. En dus van hun misère.
Het falen van de middenweg
De Palestijnen zijn er nog lang niet over uit wat ze willen. Els van Diggele lijkt dat wel te zijn. Ze sluit het boek namelijk af met een steunbetuiging aan Salam Fayyad, de oprichter van de Derde Weg en premier van de Palestijnen tussen 2007 en 2013. “Fayyad wist het leven veiliger te maken: hij verbood wapenbezit, liet misdadige bendes oprollen, gestolen auto’s opsporen. Ook intensieve samenwerking met VS en VN bevorderde stabiliteit en structuur.” In haar betoog over het initiële succes en de uiteindelijke afzetting van Fayyad lijkt ironisch genoeg ook het defaitisme te schuilen waarmee ze zelf de Palestijnen beschrijft. Gemiste kans. De hoop is vervlogen. Het lijkt alsof Els van Diggele net iets te lang onder de Palestijnen heeft geleefd.
Eindoordeel
Bovenstaande kun je de schrijfster nauwelijks kwalijk nemen. Het conflict heeft de neiging je mee te sleuren in een gevoel van wanhoop en hulpeloosheid. Wat misschien wel beter had gekund, is de structuur in het boek. De passages in het boek die zwaar leunen op interviews met verschillende personen vergen een overzichtelijke presentatie. Daarin slaagt van Diggele niet altijd even goed. Zo nu en dan is het even zoeken wie er precies aan het woord is.
Afgezien van dit kritiekpuntje heeft dit boek meer dan genoeg te bieden: het levert een overzichtelijke tijdlijn van het Israëlisch-Palestijnse conflict, is historisch goed onderbouwd, blijft wijselijk en verfrissend weg bij de zinloze schuldvraag-discussie en geeft de gewone Palestijn een stem die helaas onvoldoende gehoord wordt in het kabaal van politieke belangen. Een degelijk boek dat ik iedereen aanraad die erkent zelf weleens te eenzijdig naar het Israelisch-Palestijnse conflict te hebben gekeken.
Door Khalid Toufik.
Khalid Toufik studeerde Politiek en Maatschappij in Historisch Perspectief aan de Universiteit Utrecht. Tegenwoordig werkt hij voor Talent&Pro als tekstschrijver, redacteur en blogger. In zijn vrije tijd leest hij ook graag boeken en stoot hij met veel plezier tegen een bokszak.
