Recensie: documentaire ‘I Am Not Your Negro’

Homo, zwart, maatschappijkritisch schrijver. En dat in de jaren ‘60 in Amerika. Een land dat, ondanks de belofte van vrijheid en gelijkheid, in werkelijkheid bij vlagen een conservatief bolwerk kon en kan zijn. James Baldwin (Harlem, 2 augustus 1924 – Saint-Paul-de-Vence, 1 december 1987) was op veel manieren “anders”. Op jonge leeftijd ontdekte hij gelukkig zijn schrijftalent, wat hem de mogelijkheid gaf om messcherp en op welhaast dichtende wijze de wereld om hem heen te duiden. Hij schreef verschillende invloedrijke werken met universele thema’s als racisme, homoseksualiteit en rechtvaardigheid. Hij deed dat altijd vanuit een psychologisch en sociaal perspectief. Datzelfde geldt voor deze documentaire, waarin regisseur Raoul Peck met behulp van Baldwins stem blootlegt wat de ware betekenis van een sociale constructie als racisme is:

The question the white population of this country has got to ask itself, is why it was necessary to have a nigga in the first place. I am not a nigga, I’m a man. But if you think I’m a nigga, that means you need it. And you gotta find out why. And the future of the country depends on that.

Worsteling
Ondanks gelijksoortige indrukwekkende woorden die de hele film lang klinken, is het soms worstelen om de documentaire door te komen. Enerzijds wil regisseur Raoul Peck het onafgemaakte manuscript van James Baldwin over de drie helden van de burgerrechtenbeweging – Martin Luther King, Medgar Evers en Malcolm X – completeren met deze docu. Baldwin stierf voordat hij het kon voltooien.
Anderzijds wil de regisseur de huidige problemen van zwart Amerika benoemen. Een geslaagde oproep om alert te blijven op institutioneel racisme en de oorzaken daarvan, of een ode aan de denker James Baldwin? Peck probeert met deze documentaire misschien beiden. Maar dat leidt wel af.
Cinematografisch wonder
De documentaire is doorspekt met imposante historische filmbeelden, ondersteund door de net zo imposante vertellende stem van acteur Samuel L. Jackson. De film is opgebouwd uit hoofdstukken en bestaat geheel uit citaten van James Baldwin. De hoofdstukken zijn een poging van Peck om toch een lijn aan te brengen in het verhaal. Het begint met ‘Paying My Dues’, waarin Baldwin uiteenzet wat maakte dat hij na een lang verblijf in Parijs terugkeert naar Amerika om te strijden tegen het voortdurende onrecht in de VS. Hetzelfde onrecht waar hij in eerste instantie voor gevlucht was.

Peck eindigt met het hoofdstuk ‘I Am Not a Nigger’, waarin Baldwin voor de beoefenaar van racisme helder en scherp duidt wat de implicaties zijn van dat racisme. Baldwin voelt zich niet aangesproken. Hij houdt blank Amerika louter een spiegel voor en stelt de vraag: wat maakt dat jij iemand nodig hebt die minderwaardig is? Dat is de vraag die beantwoord moet worden. En zolang je die vraag niet beantwoord hebt, zal er geen gelijkheid zijn. Een haarfijne analyse, en waarschijnlijk een die alleen door een genie en dichter kan worden bedacht.

Eindoordeel
I Am Not Your Negro is een prachtig spektakelstuk. Het is geen doorsnee docu. Het is in die zin, ondanks het welbekende thema, toch verfrissend. Esthetisch valt er niks op af te dingen. Verhalend gezien wel. Ondanks de rijke inhoud qua tekstmateriaal, die alleen James Baldwin zou kunnen leveren, voelt de documentaire toch niet als een geheel. De bedoeling wordt nooit helemaal helder. Zoals wel het geval is bij de Netflix-documentaire 13TH, die traditioneler van makelij is.

Meerwaarde
De meerwaarde van deze documentaire zit hem dan ook in iets anders. Namelijk het bieden van een podium voor een van de meest getalenteerde, maar onderbelichte iconen van de zwarte burgerrechtenbeweging: James Baldwin. Hij was een activist. Hij was een filosoof. Hij was een schrijver. Die talenten liepen feilloos in elkaar over, zo blijkt ook uit deze productie. Terwijl je dit thema voorheen met de kreet “I have a dream…” associeerde, zul je na het zien van deze documentaire hetzelfde doen met het statement “I am not a nigga, I am a man. But If you think I’m a nigga, that means you need it”. Complexe maatschappelijke kwesties zijn nooit eerder in zo weinig woorden verhelderd. James Baldwin is terecht de ster en het middelpunt van deze documentaire.

Door Khalid Toufik

Khalid studeerde Politiek en Maatschappij in Historisch Perspectief aan de Universiteit Utrecht. Hij liep stage bij de FNV, waar hij onderzoek deed naar de oorsprong en stand van zaken van internationale samenwerking binnen de arbeidersbeweging. In zijn vrije tijd bokst hij en leest hij graag alles wat er op het internet te lezen is.

Berichten gemaakt 1230

Gerelateerde berichten

Type je zoekwoorden hierboven en druk op Enter om te zoeken. Druk ESC om te annuleren.

Terug naar boven