Recensie: Niek Pas – De Razende Republiek

Niek Pas
De Razende Republiek. Een geschiedenis  van Frankrijk in vogelvlucht
Prometheus, Amsterdam, 2017

ISBN: 9789044634440
€ 15,-

 

Dit is de heruitgave van het boek dat de in Franse geschiedenis gespecialiseerde historicus Niek Pas in 2008 publiceerde. Frankrijk is een land dat vaak in het nieuws komt en waar Nederlanders graag op vakantie gaan, maar waar veel Nederlanders verder weinig van weten. Sinds 2008 is er in Frankrijk zoveel gebeurd, dat een heruitgave van De Razende Republiek gerechtvaardigd leek, aangevuld met een hoofdstuk over het afgelopen decennium.

De ondertitel dekt de lading niet helemaal. Het boek begint bij de vroegste geschiedenis van Frankrijk: de oertijd, de Galliërs en de Romeinen. Van de negen hoofdstukken gaan er echter zes over de gebeurtenissen sinds 1789, het jaar van de Franse Revolutie. Daarvan gaan er weer vier over de afgelopen eeuw. Pas besteedt dus vooral aandacht aan de periode waarin hij zelf gespecialiseerd is, namelijk de (tweede helft van) de twintigste eeuw. ‘De moderne geschiedenis van Frankrijk’ was accurater geweest. Het is een leesbaar boek, al is het soms misschien wat veel informatie ineens voor mensen zonder voorkennis van Frankrijk. Geschiedenisstudenten die voor een vak Frankrijk als scriptie-onderwerp nemen, kunnen het gebruiken als eerste oriëntatie.

Gezien de opzet is het onvermijdelijk dat niet alles even uitgebreid behandeld kan worden. Pas richt zich vooral op politieke geschiedenis, met daarnaast aandacht voor culturele ontwikkelingen. Veel hoofdstukken bevatten in het midden een gedeelte dat over cultuur gaat, terwijl de rest politiek behandelt. Daarnaast illustreert hij geregeld een periode of een politieke ontwikkeling door te verwijzen naar boeken boek of films die daarover gaan. En passant maakt hij de lezer daarmee nieuwsgierig naar Franse cultuur.

Zijn benadering vloeit wellicht voort uit zijn eigen specialisaties. Zijn publicaties, zowel de wetenschappelijke als de breed toegankelijke, gaan vooral over politiek en cultuur. Liefhebbers van sociale geschiedenis komen misschien niet aan hun trekken. Heersers, intellectuelen en toonaangevende kunstenaars zijn doorgaans eerder elitair dan volks.

Onvermijdelijke opkomst van Emmanuel Macron?
Nieuw aan deze editie is het negende hoofdstuk over Frankrijk vanaf 2007. Hierin worden de presidentschappen van Nicolas Sarkozy en François Hollande beschreven, alsmede de campagne van Emmanuel Macron. Dit is misschien te veel een opsomming van nieuwsberichten van het afgelopen decennium, waardoor het slothoofdstuk sterk contrasteert met de vogelvluchtbenadering van de rest van het boek. Iets beknopter was het hoofdstuk prettiger lezen geweest.

Door de laatste twee hoofdstukken, die samen de Franse geschiedenis van de afgelopen veertig jaar beschrijven, ging ik twee recente gebeurtenissen in een ander licht zien. In 2002-2003 was de Franse president Jacques Chirac bijvoorbeeld  tegen de Amerikaanse inval in Irak. Pas omschrijft Chirac als een beroepspoliticus die zijn hele loopbaan ernaar streefde om president te worden. Zijn presidentschap zou echter meer nederlagen dan zeges tellen. Dit roept bij mij de vraag op of zijn verzet tegen de  Amerikaanse invasie oprecht was of dat hij zijn binnenlandse populariteit probeerde op te krikken door zich, mogelijk in navolging van Charles de Gaulle, af te zetten tegen de VS.

Daarnaast geeft Pas aanleiding af te vragen of de huidige president, Emmanuel Macron, wel zo vernieuwend is als veel mensen denken. Nicholas Sarkozy, 2007-2012 president, streefde al naar het binnenhalen van kiezers en ministers die niet uit de traditionele ambtelijke en politieke elites kwamen. François Hollande, 2012-2017 president, had al een kabinet met evenveel mannen als vrouwen. Macron zou dus eerder voor continuïteit dan voor verandering kunnen staan.

Voorkennis kan hinderen
Mijn eigen kennis over Frankrijk is nog beperkt. Naar aanleiding van de presidentsverkiezingen van 2017 volgde ik een tijd de Franse actualiteit. Pas sinds een jaar of twee lees ik ook over Franse geschiedenis.  Net lang genoeg om me bij sommige passages af te vragen of Pas zijn eigen voorkeuren te duidelijk laat doorschemeren. In de negentiende eeuw vonden vrijwel alle politieke twisten in Frankrijk plaats tussen seculiere republikeinen en koningsgezinde, overwegend rooms-katholieke conservatieven. Bij deze passages lijkt hij  de opvattingen van de republikeinen vanzelfsprekend te vinden, zonder die van de conservatieven gelijkwaardig te behandelen.

Zeker, de Dreyfusaffaire spreekt in het nadeel van de conservatieven. In de passages over Frankrijk in het boek Oorlogsenthousiasme (2015) van Ewout Kieft werd echter gesuggereerd dat de republikeinen op hun beurt niet werkelijk begaan waren met Dreyfus, maar de affaire vooral gebruikten om hun ideologische tegenstanders weg te zuiveren uit de legerleiding. Dit sluit aan bij boeken van Henk Wesseling over Frankrijk in de negentiende eeuw. Die wekken niet de indruk dat overtuigde revolutionair gezinden verdraagzamer zijn richting andere opvattingen dan hun koningsgezinde tegenhangers.

De laatste twee hoofdstukken gaven aan dat ontwikkelingen uit de jaren tachtig en negentig sterk door lijken te werken in het beleid van Sarkozy, Hollande en Macron. Zou Pas dit onder de aandacht van een breder publiek willen brengen, bijvoorbeeld door ook een afzonderlijk boek uit te brengen over Frankrijk vanaf begin jaren tachtig?

Door Pieter de Jonge

Pieter de Jonge begon met geschiedenis aan de VU, haakte door omstandigheden af, maar voltooide het alsnog in Utrecht. Zijn eindscriptie voor de master ‘politiek en maatschappij in historisch perspectief’ ging over de VVD en de kruisraketten. Hij is geïnteresseerd in politieke geschiedenis en religiegeschiedenis, ongeacht de periode. Pieter was daarnaast als stagiair in Huis Doorn betrokken bij de heruitgave van Sigurd von Ilsemann, Wilhelm II in Nederland 1918-1941 (2015).

Berichten gemaakt 1231

Gerelateerde berichten

Type je zoekwoorden hierboven en druk op Enter om te zoeken. Druk ESC om te annuleren.

Terug naar boven