Vikings: historisch verantwoord kijkplezier
Menigeen moet scenarioschrijver Michael Hirst voor gek hebben verklaard toen hij aankondigde een serie te willen maken over Vikings: onsympathieke plunderaars. En dan ook nog met het onderbroekenmodel Travis Fimmel in de hoofdrol. Hoe kunnen deze emotieloze bruten uit de geschiedenis nu sympathie opwekken bij een gecultiveerd publiek? Hoe kan een cast die voor een groot deel uit modellen bestaat serieus acteerwerk afleveren? Vikings had aanvankelijk alle schijn tegen. Maar Michael Hirst trok aan het langste eind nu het derde seizoen van ‘de nieuwe Game of Thrones’ in Amerika en Canada alweer in de startblokken staat.
Vikings zoomt in op de plunder- en verkenningstochten van de Vikingen van Kattegat. De serie vertelt het verhaal van de boer Ragnar Lothbrok, volgens de legende een directe nazaat van Odin, die in het achtste-eeuwse Scandinavië steeds verder de sociale ladder beklimt. Deze klim begint wanneer Ragnar een manier vindt om op open zee naar het Westen te navigeren. Met behulp van zijn vriend Floki en zijn broer Rollo verzamelt hij schepen en een bemanning om op ontdekkingsreis te gaan. Op deze reizen ontdekken ze het Engelse koninkrijk Northumbria en later ook Wessex. De ontdekkingsreizen brengen Ragnar niet alleen rijkdom en faam, maar wakkeren ook zijn interesse in andere culturen aan. Met behulp van de monnik Æthelstan, die vanuit Lindisfarne als slaaf mee naar Kattegat werd vervoerd, leert Ragnar de taal en gewoontes van de Angelsaksen. Maar Ragnars ambitie is nog lang niet gestild. Gallië is de volgende stop.
Historisch correct
Vikings wordt uitgezonden op de Amerikaanse tv-zender History (voormalig: The History Channel). Deze zender zou bekend moeten staan om zijn educatieve programma’s , maar heeft de laatste jaren een nogal twijfelachtige reputatie verworven met series als Pawn Stars en Ancient Aliens. De vraag is dan ook in hoeverre deze nieuwe serie historisch correct is. De meningen zijn hierover verdeeld. Sceptici halen bijvoorbeeld aan dat kruisigingen al in de vierde eeuw door Constantijn de Grote waren verboden. Sindsdien is er ook geen enkel gedocumenteerd voorbeeld van een kruisiging in Europa voorgekomen. Maar in Vikings, dat zich in de achtste eeuw afspeelt, zijn kruisigingen nog steeds gangbaar. Toch is het duidelijk dat de serie is gemaakt met de intentie om de tijdsgeest accuraat weer te geven. Het is namelijk gebaseerd op onderzoek dat zich niet alleen tot de grote lijnen heeft beperkt (zoals kleding, gebruiken en godsdienst), maar ook oog heeft voor details. In het eerste seizoen zien we bijvoorbeeld hoe Ragnar gebruik maakt van een zonnekompas en raven om de boten op open zee te navigeren, een manier die eveneens zo beschreven is door historicus Michael Pye in zijn onlangs uitgekomen boek Aan de rand van de wereld (zie: https://www.jhsg.nl/recensie-michael-pye-aan-de-rand-van-de-wereld/).
Ook krijgt de kijker inzicht in de verschillende talen die er in de achtste eeuw circuleerden. De gangbare taal in de serie is modern Engels, echter, wanneer de Vikingen met personages uit andere culturen in contact komen, spreekt ieder personage zijn eigen contemporaine taal. Hierdoor word je als kijker meegenomen naar een tijd waarin de mens het nog zonder Google Translate moest doen, maar moest bouwen op handgebaren en goed vertrouwen. Zo worden er maar liefst vier dode talen in de serie gesproken – Latijn, Oudnoors, Oudengels en Oudfrans – hiervoor zijn hele scènes vertaald door Cambridge academici, die eveneens geconsulteerd zijn voor de fonetische begeleiding van de acteurs. De makers van de serie hebben zich dus tijd nog moeite gespaard.
Bovendien zijn Ragnar Lothbrok, Bjorn Ironside en Aslaug, dochter van Brunhilde en de drakendoder Sigurd (Nibelungenlied) namen die de oplettende (literair-)historicus wellicht bekend in de oren klinken. Het zijn de protagonisten van de dertiende-eeuwse saga’s Ragnars saga Loðbrókar [De saga van Ragnar Lodbrok] en Ragnarssona þáttr [De saga over Ragnars zonen], waarop het scenario van Hirsch is geïnspireerd. Ook putte hij uit de Gesta Danorum [Daden van de Denen] van de middeleeuwse Deense geschiedschrijver Saxo Grammaticus, die eveneens getuigenis geeft van Ragnar en zijn zonen.
Complexe personages
Hirsch heeft hier en daar natuurlijk ook de nodige vrijheden genomen. De verschillende personages uit deze bekende saga’s gaan in de serie een eigen leven leiden. Waar de middeleeuwse IJslandse saga’s bekend staan om hun emotieloze weergave van gebeurtenissen, legt Hirsch de menselijke emotie juist onder de lens. Zijn empathisch vermogen als schrijver levert complexe personages op, die nooit volledig kunnen worden getypeerd als ‘goed’ of ‘kwaad’, die niet ‘sterk’ of ‘zwak’ zijn of stereotypisch ‘mannelijk’ of ‘vrouwelijk’. Zo heeft hij een verhaal gecreëerd dat gaat over overlevingsdrang, over mannen die beschikken over een sterk lichaam, maar over een zwakke geest en vrouwen die net zo strijdlustig en ambitieus zijn als hun mannen.
Het tot op het bot uitdiepen van de emoties en beweegredenen van personages is een succesformule die Hirsch al eerder succes opleverde bij de beschrijving van verwarrende intriges in de film Elizabeth (1998) en in de hit serie The Tudors (2007 – 2010). En ook nu weer schenkt deze bekroonde scenarioschrijver het leven aan intrigerende personages, zoals Floki, Ragnars excentrieke vriend, waarmee Gustaf Skarsgård als vrolijke noot Johnny Depp eruit speelt, en de Engelse monnik Æthelstan (George Blagden) vanuit wiens ogen de kijker kennis leert maken met de vreemde gebruiken en levenswijze van de Noorderlingen. Ook Ragnar zelf blijft je als kijker verrassen. Hoewel hij aan het stereotype beeld voldoet van de Noorse krijger, toont hij zich ook op momenten zorgzaam en beschouwend. Dat Travis Fimmel, als model begiftigd met een krachtig fysiek, de strijdlustige kant van Ragnar kan vertolken is niet verrassend. Het is, opvallend genoeg, echter Ragnars zorgzame kant waarbij Fimmel zich echt thuis lijkt te voelen. Wanneer Ragnar zich in heremietendracht terugtrekt in de bergen, zet Fimmel een als door Rodin gebeiteld figuur neer, die de nabijheid van de goden opzoekt om zijn beleid te overdenken.
Ben ook jij benieuwd naar de oude Vikingcultuur? Wil je weten hoe Walhalla te bereiken, wat Ragnarok of een bloedarend is? Ga dan zelf op ontdekkingstocht en kijk Vikings, een serie die niet alleen op amusementslevel hoog scoort, maar ook op educatief niveau.
Chloé Vondenhoff
Chloé Vondenhoff (1988) studeerde in 2013 Cum Laude af aan de Universiteit van Utrecht in de richting Medieval Studies. Haar expertise ligt op het gebied van literair-historisch onderzoek. Zo deed zij in het verleden onderzoek naar emoties in de middeleeuwse ridderroman. Het interpreteren en analyseren van, oftewel betekenis geven aan, (historische) literatuur is voor haar dan ook een ware passie. In haar vrije tijd leest ze graag, uit een verscheidenheid aan genres, voornamelijk uit de Nederlandse en Engelse canon. Naast literatuur speelt reizen een belangrijke rol in haar vrijetijdsleven.
