Onze vrouw in Hamburg: Hermann de Duitser

Het verhaal van een architect en een Germaanse krijger

Een van de grootste voordelen van een langere tijd in het buitenland wonen, is dat je overal logeeradresjes overhoudt. Dit weekend ben ik voor een bezoek uitgenodigd door mijn Caïrosche huisgenootje, die uit een idyllisch Nordrhein Westfaals dorpje met niet meer dan een handjevol huizen komt. Het is een welkome afwisseling. Hamburg heeft weliswaar de naam één van de groenste steden van Duitsland te zijn, het is en blijft een grote stad met veel drukte en veel beton.

Mijn gastvrouw neemt mij mee op een historische toer in de regio. Onze eerste stop is ‘Hermann’, het enorme standbeeld van een Germaanse krijger in Detmold. We zijn niet alleen. Tientallen families maken gebruik van het mooie weer om deze bijzondere plek te bezoeken. Nog voordat we Hermann zien, wordt het duidelijk dat dit een plaats is die door veel mensen op verschillende manieren gebruikt en geïnterpreteerd is. Overal staan kleinere monumenten en herinneringsstenen. Van Bismarck tot de Duitse YMCA, allemaal hadden ze zo hun eigen agenda. Maar net zoals met veel historische gebeurtenissen begon ook Herman’s verhaal met één enkele man, Ernst von Bandel (1800-1876) – architect en beeldhouwer.

Hermann heet eigenlijk Arminius. Op jonge leeftijd wordt de Germaanse Arminius ingelijfd in het Romeinse leger, waar hij de fijne kneepjes van het oorlogvoeren leert. Hij keert zich echter tegen zijn meesters en gebruikt zijn kennis van de Romeinse strijdwijze om hen vernietigend te verslaan in het jaar 9 na Christus in een veldslag die de geschiedenisboeken ingegaan is als de Varusslag of Slag bij het Teutoburgerwoud. Het is één van de grootste Romeinse nederlagen ooit, die de grens tussen wat Romeins is en wat Germaans is zal bepalen.

Achttien eeuwen later ziet de jonge Ernst von Bandel in Arminius het ideale symbool voor de Duitse natie, die dan nog tot stand moet komen. Zijn fascinatie voor het Germaanse verleden past helemaal in de tijdgeest. Niet alleen zorgt de Romantiek voor een nostalgische hang naar het verleden, ook ontstaan in deze tijd de eerste discussies over identiteit en natievorming.

Op 19-jarige leeftijd maakt Von Bandel zijn eerste schetsen van de Arminiuspilaar, dat een monument van nationale allure moet worden. Als hij in 1838 met financiële ondersteuning van de plaatselijke bevolking zijn monument begint te bouwen, is Duitsland nog een lappendeken van verschillende kleine staatjes. De Franse bezetting begin negentiende eeuw zorgt ervoor dat vroege nationalisten beginnen te roepen om een vereniging van alle Duitsers. Arminius, die eeuwen daarvoor een aantal Germaanse stammen had weten te verenigen tegenover een gemeenschappelijke vijand, wordt hierbij tot een na te volgen voorbeeld verheven.

Von Bandel maakt het tot zijn persoonlijke missie een reusachtig beeld van de Germaanse held Arminius te maken op de plaats waar Arminius de Romeinen verslagen zou hebben, nabij het huidige Detmold. Het is letterlijk zijn meesterstuk: niet alleen wijdt hij het grootste gedeelte van zijn leven aan de creatie van het monument, ook al zijn persoonlijke spaargeld zit erin. Geconfronteerd met meerdere politieke tegenslagen, afnemende publieke interesse en geldgebrek stopt de bouw tussen 1846 en 1862. Op dat moment is slechts de basis voor het monument klaar.

Na de Duits-Franse Oorlog van 1870 en de vereniging van Duitsland is er een hernieuwde interesse in Von Bandel’s project. Hierna gaat het werk met hernieuwde vaart verder, keizer Wilhelm I zelf legt het ontbrekende bedrag bij. Uiteraard blijft Von Bandel betrokken: twee jaar voor de voltooiing van het monument trekt hij zelfs in een houten huisje aan de voet van het Arminiusbeeld om de bouw nog beter in de gaten te kunnen houden. In 1875, bijna 60 jaar nadat Von Bandel zijn eerste schetsen maakte, is het beeld eindelijk klaar. Lang kan de architect niet van zijn kunstwerk genieten: kort daarna overlijdt hij, volledig berooid.

Een reusachtig standbeeld van een Germaanse krijger, ruim 53 meter hoog. Het is aan niemand anders dan architect Von Bandel te danken dat de Hermannsdenkmal er uiteindelijk gekomen is. Ondanks tegenslag op tegenslag bleef Von Bandel altijd werken aan de voltooiing van het monument, waarvoor hij ook tijdens de magere jaren donaties blijft verzamelen. Hoewel historici inmiddels van mening zijn dat de Slag bij het Teutoburgerwoud niet plaatsvond bij de berg waarop Hermann staat blijft het monument hier gewoon staan, met zijn gezicht naar aartsvijand Frankrijk gericht. Het is niet alleen een ode aan een vergeten held, maar ook aan de architect zelf. Met heel, heel veel doorzettingsvermogen kan één mens het onmogelijke doen.

foto brigitteBrigitte van de Pas (1988) studeerde geschiedenis en Midden-Oostenstudies in Leiden. Sinds oktober 2015 woont zij in Hamburg, waar zij werkt als onderzoeker bij het statistiekplatform Statista. Zij blogt ook over haar avonturen in Duitsland op The Life And Times Of A Dutchie Abroad.

Berichten gemaakt 1231

Gerelateerde berichten

Type je zoekwoorden hierboven en druk op Enter om te zoeken. Druk ESC om te annuleren.

Terug naar boven