Het was juli 1974 en Richard Nixon zat tot zijn nek in de problemen. Het drijfzand had al een jaar aan de voeten van de president gekieteld, maar ‘Washington swamp’ trok de president nu in een rap tempo naar beneden, aangezien de waarheid van het Watergate-schandaal aan het licht was gekomen. In een poging om zijn onschuld te bewijzen had de president al meer dan een jaar de media en de FBI beschuldigd van een ware heksenjacht. Ze hadden het gemunt op zijn smetteloze reputatie en nalatenschap. ‘I am not a crook!’
Nog geen jaar daarvoor had de 37ste president nog geprobeerd het onderzoek te dwarsbomen door speciaal aanklager Archibald Cox te ontslaan in de beruchte ‘Saturday Night Massacre’, een nogal heftige term voor een gebeurtenis waarin alleen een aantal hooggeplaatste inlichtingenofficieren werden ontslagen. Datzelfde jaar ondervroeg de FBI een lid van de beruchte ‘dirty tricksters’, de groep verantwoordelijk voor de Watergate-affaire. Vierenveertig jaar later gaf ditzelfde lid, Roger Stone, een eerbetoon aan de afgezette president (die in wezen zijn carrière had gelanceerd) door Nixons bekende V-teken te imiteren nadat hij de federale rechtbank verliet in januari 2019.
Bron: Richard Nixon verlaat het Witte Huis in 1974. CC Bettmann/CORBIS.
Bron: Roger Stone gebaart naar de pers in 2019. CC Reuters.
Geschiedenis herhaalt zich nooit, maar de overeenkomsten tussen de 37ste president en de persoon die in de Verenigde Staten ook wel wordt beschreven als ‘the T-word’, zijn niet heel moeilijk te ontwaren. Met zoveel overeenkomsten tussen Nixon en Trump is het dan ook niet verbazingwekkend dat journalisten en politici continu in de kristallen bol van Nixon kijken om de toekomst van Trump te kunnen voorspellen. Maar is dit wel helemaal terecht? Zijn de twee mannen daadwerkelijk zo aan elkaar gelijk? En zo ja, wacht Donald Trump dan hetzelfde lot als dat van Nixon: aanklachten, ‘impeachment’ en een eeuwigdurende reputatie van corruptie?
Een presidentieel recept
President word je niet zomaar. De kristallen bol neemt ons even terug in de tijd, naar een periode van verkiezingen. Hier begint onze zoektocht bij de achterban, want beide presidenten speelden in op een specifieke groep; een die zich meer zou binden aan de president in het Witte Huis dan aan de partij die hij representeerde. Nixon richtte zijn pijlen op de zuidelijke, blanke, conservatieve stemmer die in het verleden traditioneel voor de Democraten had gestemd, Trump op de blanke ‘blue-collar worker’ die de zogenaamde Washington elite verafschuwde en zich economisch in gevaar voelde (hoewel de groep Amerikanen die in echte armoede leven in 2016 overweldigend voor Hillary Clinton stemden).
Om stemmen te winnen moet je stemmen durven verliezen, je moet vijanden creëren om jouw versie van de waarheid te kunnen verkopen. Nixon maakte voor dit doel gebruik van de linkse anti-patriotten die de oorlog in Vietnam de rug toekeerden. Deze ‘landverraders’ symboliseerden alles wat er mis was met Amerika en trokken zo gematigd Amerika over de Nixon-streep. Ook Trump heeft in de loop van de tijd een aantal vijanden voor zijn achterban gecreëerd, namelijk immigranten, ‘Mexicaanse verkrachters’, Chinezen, in wisselende mate de Noord-Koreanen en Russen, antifascisten, milieuactivisten en journalisten, een grote groep sterke vrouwen, Palestijnen, maar bovenal: de Democraten!
Het bijeffect van deze presidentiële cocktail is dat je veel mensen in het harnas jaagt en op zichzelf een groep carrièretijgers aantrekt die moraliteit niet altijd even hoog in het vaandel hebben staan. Figuren zoals Paul Manafort, Steve Bannon, George Papadopoulos en ja, daar is hij weer, Roger Stone! Dat de waarheid uiteindelijk boven tafel komt is een les die Nixon op pijnlijke wijze heeft geleerd. En dat de bovenstaande figuren altijd een spoor achterlaten is een gegeven waar speciaal aanklager Robert Mueller de afgelopen twee jaar zijn werk van heeft gemaakt. Je zou denken dat een ezel zich niet twee keer aan dezelfde steen stoot, maar dat boeit personen zoals Stone simpelweg niet. Volgens Stone is het dan ook ‘better to be infamous than not to be famous at all.’ Een misplaatst ideaal dat zijn baas in het Witte huis beter begrijpt dan welke president tevoren.
Andere tijden, andere waarden
Maar voor alle overeenkomsten die er tussen de presidenten te vinden zijn, zijn er bijna net zoveel verschillen. Een van de grootste verschillen was Nixons politieke ervaring en vermogen om samen te kunnen werken met zijn kabinet. Hoewel hij in zijn laatste jaren als president vooral leunde op zijn compagnon Kissinger, was Nixon zeker niet een Trumpiaanse ‘political lone wolf’. Daarnaast begreep Nixon het politieke spel, en hoewel zijn supporters loyaal bleven – zelfs na einde – werkte hij zoveel mogelijk binnen zijn eigen partij. Trump is alleen Republikein op papier; loyaal aan zichzelf en aan de campagnebeloftes gemaakt aan zijn achterban. Zijn kabinet wisselt continue van wacht. Een wisseling die niet is gebaseerd op tijd, maar op het geduld van de president.
Wacht Trump dan hetzelfde lot als Nixon? Wie die voorspelling maakt heeft niks geleerd van de afgelopen twee jaar; dat nieuws niet meer nieuws is, de veiligheidsdiensten geen eer meer toekomt en dat de twee partijen meer dan voorheen lijnrecht tegenover elkaar staan. Nixon genoot dit soort voordelen niet als president en het gemis van de bovenstaande drie factoren deden hem de das om. Zo stonden de mediamagnaten veel meer op één lijn in de jaren zeventig, werd beleid niet bepaald door FOX nieuws presentatoren en geloofde men niet in ‘fake news’ retoriek, waardoor bewezen feiten niet in twijfel werden getrokken.
Ook zouden de twee politieke partijen nooit de hoeveelheid ‘government shutdowns’ toestaan van de afgelopen twee jaar, laat staan met zulke recordlengtes. De extreme polarisatie die we vandaag de dag zien is iets van de afgelopen decennia. In alle waarschijnlijkheid zullen beide partijen over een maand dan ook weer een nieuwe poging wagen om als beste uit de strijd te komen – als het tijdelijke budget weer op is en de Verenigde Staten wederom in een ‘government shutdown’ geraakt. Deze polarisatie is ook zichtbaar in het onderzoek dat loopt naar president Trump. De kans is dan ook groot dat een meerderheid van de Republikeinen trouw zal blijven aan Trump, ongeacht de uitkomst van het Mueller-onderzoek.
Of het spoor Robert Mueller helemaal naar de stoel van het Oval Office leidt zal snel genoeg worden uitgewezen. Dat neemt niet weg dat het kwaad al is geschied en dat ongeacht de consequenties, niemand Trump zijn afgelopen twee jaar nog afpakt. Alleen de onvoorspelbare toekomst zal uitwijzen of het checks and balance-systeem, waar Amerika zichzelf zo om prijst, zijn werk gaat doen. Voordat het zover is kan Nixons kristallen bol weer terug de kast in.
Bron afbeelding header: Richard Nixon met Mao Zedong in 1972. White House Photo Office in Wikimedia Commons.
Door Jelmer Dees.
Jelmer Dees (1993) studeerde geschiedenis aan de UvU en North-American Studies aan de Radboud Universiteit. Daarnaast studeerde hij voor een semester aan de University of Wisconsin-Madison en won hij daar de Spring Excellence Award. Jelmer woont momenteel in Utrecht, waar hij werkt aan een boek over de tegenstrijdigheden in de Amerikaanse samenleving.
