Filmrecensie | Elvis

In de Amerikaanse popcultuur is Elvis vrijwel niet meer weg te denken. Zowel vriend als vijand zal toegeven dat de invloed van Elvis blijvend is. Hij was dan ook een belangrijk figuur en symbool voor de Amerikaanse tegencultuur gedurende de jaren ’60 van de vorige eeuw. Baz Luhrmann nam het op zich om een biopic over de zanger te regisseren. Het verhaal wordt verteld vanuit het oogpunt van zijn manager Colonel Tom Parker (Tom Hanks), een van oorsprong Nederlandse Bredanaar. Elvis, gespeeld door de relatief onbekende Austin Butler, wordt neergezet als een ware artiest die zich ontwikkelt van een onzekere jongeman tot een gewaagde muzikant. Er zijn twee thema’s die sterk naar voren komen in Luhrmann’s Elvis: cultural appropriation van zwarte muziek en zijn kijk op de strijd voor gelijke rechten voor zwarte Amerikanen. 

Cultural appropriation

‘Was Elvis Presley a cultural appropriator of black music?’ Deze vraag stond centraal in de HBO documentaire Elvis Presley: The Searcher. Cultural appropriation is een term die uit de V.S. komt en inhoudt dat leden van een meer dominante cultuur elementen uit een andere cultuur overnemen en zich toe-eigenen, vaak om ervan te profiteren en zonder erkenning van de oorsprong ervan te geven. In het geval van Elvis, werd de witte christelijke zanger bekend door het opnemen en uitbrengen van de rhythm & blues en rock-’n-roll. Deze twee genres werden in de jaren ’50 voornamelijk nog door zwarte artiesten gemaakt, met name door Chuck Berry en B.B. King

Luhrmann is zich hier goed van bewust en neemt dit ook mee in zijn narratief. Aan het begin van de film zit Colonel Parker met zijn klant, de vrome christelijke muzikant Hank Snow, naar de radio te luisteren. Er is dan een liedje van Elvis te horen. De mannen zijn op zoek naar een openingsact voor Snow. Iemand die het jonge publiek kan trekken. Wanneer Snow’s zoon Elvis voorstelt geeft Snow aan dat hij geen ‘gekleurde’ jongen wil. Dit wijst natuurlijk op het alledaagse racisme uit die tijd, maar ook op hoe Elvis de cultuur toe-eigende op zo’n manier dat deze wel geaccepteerd werd door de dominante witte samenleving. Luhrmann doet er dan ook goed aan om de onwetende kijker te vertellen over zijn jeugd in een overwegend zwart deel van Memphis, Tennessee.

Civil rights hero?

De film laat ook een andere kant van Elvis zien en deze plot maakt de film in zekere zin ook minder waarheidsgetrouw. Luhrmann zet Elvis neer als een man die begaan is met het sociale welzijn van de zwarte bevolking in de V.S. Wanneer bekend wordt dat Martin Luther King Jr. en Robert F. Kennedy zijn vermoord, ziet de kijker een diepbedroefde man die is aangedaan door het nieuws. Hij wordt politiek actief en brengt een speciaal nummer uit: If I Can Dream. Ook in werkelijkheid was Elvis zeker geen racist. Volgens ingewijden was hij een voorstander van desegregatie en bevond zich graag onder leden van de zwarte gemeenschap. Als hij eenmaal nationale bekendheid heeft geworven, zien we een gestreste Elvis die zijn bekende omgeving – thuis bij zijn familie – liever ontvlucht en inruilt voor Club Handy op Beale Street in Memphis. De locatie is belangrijk voor het verhaal. Op deze plek leert Elvis veel bekende zwarte rhythm & blues artiesten kennen, waaronder goede vriend B.B. King. Beale Street huisvestte gedurende de 20e eeuw de zwarte cultuur, nachtleven en kunst in Memphis. In 1997 is er zelfs een standbeeld van Elvis geplaatst. 

Desalniettemin was Elvis zeker geen civil rights hero. Hoewel hij zich vriendelijk opstelde tegenover de zwarte gemeenschap, heeft hij zich nooit publiekelijk uitgesproken tegen het geïnstitutionaliseerde racisme dat zwarte Amerikanen ervaarden, met uitzondering van rassensegregatie in het zuiden. Het feit dat hij de titel King of rock-‘n-roll had gekregen, viel bij velen in het verkeerde keelgat. Dat hij de muziek – die door de zwarte gemeenschap gemaakt werd – populair had gemaakt, werd gezien als een vorm van diefstal. Eén van de redenen is dat er dan ook veel zwarte artiesten waren die voor Elvis bekendheid verwierven met dezelfde soort muziek en enig succes, en die de titel meer hadden verdiend dan Elvis. 

Baz Luhrmann weet met het levensverhaal van Elvis Presley een immens boeiende en sterke film neer te zetten. Uiteindelijk ben ik het eens met de zwarte gemeenschap in de V.S. Elvis was goed in het maken van ‘zwarte muziek’. Die erkenning verdient hij. Echter, de film is niet geheel authentiek. In werkelijkheid was Elvis een beetje onverschillig tegenover de strijd voor gelijke rechten van zwarte Amerikanen. Het ideale beeld van de zanger dat in de film naar voren komt is om die reden dan ook zeker misleidend.

Door Rajae el Morabet Belhaj


Elvis (2022)
Geregisseerd door Baz Luhrmann
Nu te zien op HBO Max


Rajae el Morabet Belhaj (1998) heeft de bachelor Geschiedenis aan de Universiteit Leiden afgerond, waar ze zich heeft gespecialiseerd in raciale betrekkingen in de Amerikaanse samenleving in historisch perspectief. Momenteel volgt ze de research master History: Cities, Migration and Global Interdependence en de master North American Studies in Leiden, en doet zij onderzoek naar sociale relaties tussen etnische groepen in Amerika. 

Berichten gemaakt 1264

Gerelateerde berichten

Type je zoekwoorden hierboven en druk op Enter om te zoeken. Druk ESC om te annuleren.

Terug naar boven