Liefde voor de Archieven: Parijs

Dagmar Blokker schreef haar scriptie over de leiding van de Familistere, een negentiende eeuws, sociaal-utopisch woon-werkproject, na de dood van haar oprichter. In deze column deelt ze haar ervaringen.

Wanneer je onderzoek doet naar besturen in plaats van, zeg, kinderboeken, zijn archieven hoofdzakelijk een noodzakelijk kwaad. Het is inmiddels zo’n twee jaar geleden dat ik mij waagde aan grote stapels notulen. Zo voorzichtig mogelijk trok ik velletjes vergadering uit achttien-zoveel uit hun doos en typte ze letter voor letter over, bang om belangrijke informatie te missen en bang de aandacht van een surveillant te trekken met een camera.

Neen, Jonge Historici, archiefonderzoek doen is niet altijd een geitenyoghurt-moment. Urenlang kun je zoeken, ordenen en nauwelijks verder komen, terwijl het buiten mooi weer is. Ik ken al deze gevoelens – en meer. Daarom hieronder een paar archief do’s and don’t’s:

1) Zorg er allereerst voor dat je een onderwerp kiest dat je op interessante plaatsen kan brengen. Neem de Familistere in Guise. Dit is een onderwerp waar vrij weinig Nederlanders (ook Nederlanders met een geschiedenisopleiding) iets vanaf weten. Een deel van de archiefstukken over de Familistere kun je vinden
in het IISG, maar als je het slim speelt, en bijvoorbeeld het bestuur tot studie-object bombardeert, dan is een bezoekje aan Parijs noodzakelijk. Het Conservatoire National des Arts et Métiers (CNAM, tussen metrohaltes Réaumur-Sébastopol en Arts et Métiers, i.e. goede locatie) heeft namelijk de notulen van de bestuursvergaderingen in bezit. Een strategisch gekozen onderwerp kan dus alleen al omgevingsgewijs de frustraties van het onderzoek verlichten.

2) Ga je naar het buitenland, let er dan wel op dat voor jou niet dezelfde regels gelden als voor de autochtone student. Zeker wanneer je naar Parijs gaat, moet
je je wapenen tegen bureaucratie. Om mijn punt kracht bij te zetten, zal ik een voorbeeld geven: ook ik ben eens afgereisd naar het CNAM, om daar archiefstukken te bekijken. Wegens tijdgebrek (zie punt 3) moest ik een maand later terugkomen (niet geheel onfortuinlijk, zie punt 1). Eenmaal bij de receptie van het CNAM werd mij op Parijse wijze duidelijk gemaakt dat ik zonder het eerder aangemaakte ‘laissez passer’-kaartje niet binnen zou komen. Zelfs al stond ik in het systeem. Zelfs al lag mijn pas in Nederland. Regels zijn regels. Dus.

3) En dit punt geldt eigenlijk voor je gehele studie – maak een realistische planning.

4) Wil je in het archief zelf interessante dingen zien, maar heb je te maken met strenge, weinig toegankelijke surveillanten? Vraag je archiefstukken dan, indien mogelijk, aan iemand die door rugproblemen niet alleen kan tillen. Het liefst rond het middaguur, want dan zijn de meeste andere medewerkers aan het lunchen. Dit overkwam mij bij toeval, en het was zeer interessant zo een behind the scènes-stuk mee te krijgen. Wanneer het personeel wel toeschietelijk is, stap er gewoon op af, maar dat spreekt voor zich.

 5) Blijf zoeken. Want, alle mogelijke frustraties ten spijt, iets in archiefstukken  vinden dat een ander licht werpt op jouw kwestie, is vele malen interessanter, geeft  veel meer voldoening dan een uiteenzetting van de bestaande visies op onderwerp  X alleen. In mijn geval maakte het overzicht van de vergaderverslagen het  overzicht van het leiderschap. Het afzwakkende enthousiasme van de voorzitter  wanneer het aankwam op “de morele gesteldheid” (vast agendapunt), maakte de  slijtage van het grootse, idealistische gevoel van vlak na de dood van de  Familistères oprichter zichtbaar. De informatie uit de archieven maakte mijn scriptie, en die toegevoegde waarde, dat is waar het om gaat.

Dagmar Blokker (1990) behaalde haar bachelor geschiedenis aan de VU. Na een  jaar studie en werk in Frankrijk wil ze volgend jaar beginnen aan een master  Cultural Analysis aan de UvA.