Het onvermogen van Oostenrijk om de nationale vluchtelingencrisis onder controle te krijgen is het gevolg van een langdurige politieke patstelling. Wat nu nodig is een politicus die helder een progressief alternatief kan bieden – zoals Jesse Klaver in Nederland.
De vluchtelingenproblematiek domineert het nieuws in Oostenrijk. Op dit moment verblijven meer dan 45.000 vluchtelingen in Oostenrijkse opvangcentra. Dat is per capita meer dan in Duitsland, maar minder dan in Zweden of Hongarije. Vooral in de centrale ontvangstlocatie Traiskirchen – een klein dorp onder de rook van Wenen – was de toestand lange tijd schrijnend. Dit concludeerde een onderzoeksteam van Amnesty International dat begin augustus het vluchtelingenkamp bezocht. Verschillende NGO’s zoals Amnesty International en Caritas Österreich staan versteld door de verschillende bestuurlijke niveaus – gemeente, Länder en staat – die elkaar de verantwoordelijkheid toeschuiven.
Maar het bestuurlijke onvermogen dat we in Oostenrijk waarnemen beperkt zich niet alleen tot de vluchtelingencrisis en bestaat al langer. De partij FPÖ – de extreemrechtse Oostenrijkse partij, in het buitenland voornamelijk bekend geworden door het partijleiderschap van wijlen Jörg Haider – schiet omhoog in de peilingen vanwege haar xenofobische retoriek, en trekt de conservatieve ÖVP mee in haar vaarwater. De sociaaldemocratische SPÖ staat daar met lege handen tegenover. Zij kampt net als haar zusterpartijen in andere West-Europese landen met problemen om haar traditionele achterban te behouden. De kans is groot dat na de gemeenteraadsverkiezingen op 11 oktober de SPÖ-burgemeester Michael Häupl vervangen wordt door FPÖ kandidaat Heinz-Christian Strache.
In 2011 kende Wenen nog de hoogste levensstandaard in de wereld. In het onderzoek – waarin rekening werd gehouden met de kosten van levensonderhoud, de aanwezige faciliteiten en voorzieningen en de kwaliteit van de beschikbare huisvesting – behaalde Amsterdam slechts de twaalfde plaats. Maar de economie kent op dit moment minimale groei en hervormingen blijven uit. Een belangrijk knelpunt is de pensioenleeftijd – zowel de wettelijke als de effectieve pensioenleeftijd zijn ondermaats in vergelijking met omliggende landen. Buitenlandse investeerders worden bovendien afgeschrikt door de bijkomende bureaucratische rompslomp.
Een maand geleden verhuisde ik naar de Oostenrijkse hoofdstad. De prachtige barokarchitectuur en de grote volksparken met standbeelden van onder meer keizer Franz Joseph I, componist Amadeus Mozart en componist Johann Strauss zijn overweldigend. Wenen geeft mij tegelijkertijd het gevoel dat het land zich al lange tijd in een sluimertoestand bevindt: Je waant je bij tijd en wijle in een tijdloze museumstad. Het lijkt er bijna op alsof de politieke verlamming terugkomt in het straatbeeld. Gelukkig is het zo dat er een grote progressieve achterban bestaat die weer voor nieuwe dynamiek kan zorgen. Ik stond ervan versteld dat een evenement op Facebook met de titel ‘Mensch Sein in Österreich’ – binnen enkele weken 20.000 mensen op de been wist te brengen, die vredig demonstreerden voor het parlementsgebouw.
Tijdens de Jaarlijkse lezing van het Joint Vienna Institute (JVI) – een trainingscentrum dat centraal-, Oost- en Zuidoost-Europese landen ondersteunt bij het vormen van macro-economisch beleid – kwam econoom Thomas Wieser, voorzitter van de Euro werkgroep, tot de volgende conclusie: “Voor Oostenrijk om zich te ontwikkelen tot innovatief land, met een hoogwaardige dienstsector en bijpassend sociaal stelsel, dient er iemand op te staan met een coherente lange-termijn visie en nog belangrijker: die instaat is om het publiek te overtuigen”.
Juist een retoricus die kan benadrukken dat progressieve en duurzame hervormingen nodig zijn, zonder directe economische groei in het vooruitzicht te stellen, maakt op dit moment kans in Oostenrijk. In Nederland wordt die positie op dit moment ingenomen door Jesse Klaver. Voor alle duidelijkheid: ik wil hiermee geen politieke voorkeur aangeven. Het gaat mij om de betekenis van een progressieve stem voor het publieke debat. In Oostenrijk zou een dergelijke progressieve stem andere partijen ertoe dwingen om een alternatief te bieden – een alternatief dat ook een antwoord moet zijn voor de uitdagingen van de toekomst.
Vincent Bijman (1990) volgt de Onderzoeksmaster Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en loopt op dit moment stage bij de Ambassade van het Koninkrijk der Nederlanden in Wenen. Vincent schrijft met zijn masterscriptie de intellectuele biografie over Oskar von Niedermayer – een Duitse diplomaat die bekend staat als de Duitse ‘Lawrence of Arabia’. Daarnaast specialiseerde hij zich in de geschiedenis van de Europese integratie en de relatie tussen Duitsland en Europa.
