Eigenlijk wilde Hella Haasse niet dat er een biografie over haar werd geschreven, in ieder geval niet voor haar dood. Toch wist ze dat het waarschijnlijk ooit zou gebeuren. Ze heeft er zelf nog een beetje richting aan kunnen geven door met haar dochters en redacteur alvast een paar geschikte biografen uit te zoeken. Nu, elf jaar na haar dood, is de biografie Leven in de verbeelding van Aleid Truijens er.
Een boek vol persoonlijke details
Zeven jaar – weliswaar parttime – werkte Truijens aan haar biografie van Hella Haasse. En dat is te zien, want de ruim vijfhonderd pagina’s tellende biografie lijkt geen detail van Haasses leven onbesproken te laten. Soms lijkt het alsof zo’n beetje iedere dag uit het leven van de schrijfster uitgebreid wordt beschreven. Een snel overzicht over haar leven krijg je daardoor misschien niet, maar het maakt wel dat je erg het verhaal in wordt gezogen. Zeker in de eerste hoofdstukken van het boek, over Haasses jeugd, is dat goed te zien. Deze hoofdstukken maken namelijk volop gebruik van passages uit haar dagboeken; ze is als het ware evenveel aan het woord als Truijens. Haasse heeft een enorm archief achtergelaten, waardoor de biografie vol staat met details en inkijkjes die van de meeste mensen moeilijk te achterhalen zouden zijn.
In een interview met De Volkskrant zegt Truijens dat ze zich wat ongemakkelijk voelde bij het gebruik van Haasses privédocumenten, maar dat het uiteindelijk raar zou zijn er niets mee te doen. Ook de autobiografische werken die Haasse schreef, waren uiteraard een nuttige bron voor het boek. Truijens probeert Haasse steeds psychologisch te duiden, maar laat de bronnen ook voor zichzelf spreken. Omdat er zo veel citaten letterlijk uit Haasses eigen werk zijn overgenomen, kun je als lezer goed je eigen beeld van de schrijfster vormen. Truijens laat daarbij ook anderen aan het woord en doet haar best een genuanceerd beeld van Haasse neer te zetten. Dit is zeker het soort biografie die je als lezer het gevoel geeft het onderwerp echt goed te kennen.
De latere hoofdstukken, over Haasses schrijfcarrière, zijn wel iets minder persoonlijk dan de eerdere. Van jeugdliefdes en moeizame schooljaren verschuift hier de focus enigszins naar grote maatschappelijke thema’s en het Nederlandse literaire landschap. De ontvangst van haar boeken wordt bijvoorbeeld breed uitgemeten, net als de evenementen waar Haasse bij betrokken was en de schrijvers waarmee zij omging. Veel aandacht is er voor de rol die Haasse speelde als een van de weinige vooraanstaande vrouwelijke schrijvers. Ook haar veranderende houding ten opzichte van het koloniale bewind in Indonesië, waar ze opgroeide, wordt besproken. In deze hoofdstukken ging ik de jonge Hella Haasse, die ik door haar dagboeken zo goed had leren kennen, een beetje missen. Gelukkig worden persoonlijke ontwikkelingen in Haasses leven nog steeds uitvoerig beschreven en komt haar eigen kijk op haar carrière vaak genoeg aan bod.
Geen al te aangedikt beeld
Een paar hoofdthema’s komen in deze biografie vaak terug. Allereerst is er Haasses jeugd in voormalig Nederlands-Indië. Daar keek ze altijd nostalgisch op terug, maar ze ging er ook steeds minder naïef over denken. Daarnaast is er de relatie met haar ouders, die na een moeizame periode in Haasses jeugd volgens Truijens nooit meer helemaal goed is gekomen. Al snel verschijnt er een beeld van Haasse als eeuwige buitenstaander die zich in haar fantasiewereld terugtrekt. Bij haar ouders voelde ze zich nooit helemaal thuis, ze kon nooit echt terugkeren naar haar geïdealiseerde jeugd in Indonesië en haar man bleef altijd afstandelijk. In haar jongere jaren probeerde Haasse volgens Truijens vooral indruk op anderen te maken met toneelspel en gedurfde acties. Later kwam daarvoor haar ‘masker’ van een keurige dame in de plaats, dat haar ware gevoelens over haar moeizame huwelijk moest verbergen. En altijd was daar het schrijven, waarbij ze veilig in haar eigen wereld kon leven. Wat deze biografie sterk maakt, is dat Truijens haar beeld van Haasse niet al te veel aandikt, maar Haasse ook ‘gewoon’ laat bestaan. Haasse komt in het boek uiteindelijk ook naar voren als een vrouw die haar vak goed verstaat en goed weet wie ze is, als iemand die haar plek in de literaire canon dubbel en dwars heeft verdiend.
Wat je ook over Hella Haasse wil weten, het staat waarschijnlijk in dit boek. Details over alle aspecten van haar leven worden kleurrijk in beeld gebracht, wat het ook meteen een aardige schets maakt van stukken twintigste-eeuwse (literaire) geschiedenis.
Door Stella van Ginkel.
Steun Jonge Historici, bestel dit boek via Athenaeum Boekhandel
Lees hier meer over ons affiliate partnerprogramma
Aleid Truijens, Leven in de verbeelding: Hella S. Haasse 1918-2011
Querido, 2022. 600 pagina’s.
ISBN: 9789021436388
€34,99
Stella van Ginkel (1995) studeerde geschiedenis aan de Universiteit Leiden. Zij is gespecialiseerd in vroegmoderne geschiedenis en schreef haar masterscriptie over vrouwen in de Franse Verlichting. Ook studeerde zij Toegepaste Ethiek aan de Universiteit Utrecht waar ze zich specialiseerde in milieu- en onderwijsethiek.
