Beatrice de Graaf, Tegen de terreur. Hoe Europa veilig werd na Napoleon.
Uitgeverij Prometheus, Amsterdam, 2018
ISBN: 9789035144583
€28,99
In 1789 brak de Franse Revolutie uit. De grote Europese mogendheden verenigden zich in de daaropvolgende decennia zeven maal in wisselende Coalities om het Franse revolutionaire en keizerlijke regime te bedwingen. Daar slaagde uiteindelijk de Zevende Coalitie pas definitief in, met de slag bij Waterloo. Tegen de Terreur, het nieuwe boek van terrorisme-expert Beatrice de Graaf, vertelt aan de hand van de protocollen van de Geallieerde Raad, briefwisselingen van betrokken diplomaten en ooggetuigenverslagen het verhaal van de eerste gemeenschappelijke Europese strijd tegen terreur in de vredestijd die volgde op het Napoleontische tijdperk. Een periode die gedomineerd werd door dezelfde man die de uitkomst van de oorlog bepaalde: de Prins van Waterloo en hertog van Wellington, Sir Arthur Wellesley.
Voor de vrede
In dit boek beschrijft De Graaf gedetailleerd het experiment dat Wellington namens Groot-Brittannië samen met Oostenrijk, Rusland en Pruisen begon. Een veiligheidsexperiment waarmee zij wilden voorkomen dat de Franse ‘terreur’ zou terugkeren die Europa 26 jaar lang in zijn greep had gehouden. Napoleon had tijdens zijn verovertochten bloedige veldslag na bloedige veldslag uitgevochten, die vriend en vijand tot het uiterste van hun kunnen hadden gedwongen. Daar had men genoeg van gehad. In die zin is dit boek net zoveel het verhaal van de samenwerking voor de vrede als ‘tegen de terreur’.
Held en l’homme de l’Europe
Die samenwerking tussen de overwinnaars was zo vanzelfsprekend nog niet. De Graaf beschrijft hoe de gematigde en toekomstgerichte Wellington een stabiel Frankrijk als onmisbaar onderdeel van de nieuw te vormen Europese machtsbalans zag. Maar ook hoe een revanchistisch Pruisen, een door de bezetting gekrenkt en tot op het bot verdeeld Frans volk en een lege Franse staatskas die stabiliteit bedreigden. Te midden van al die onzekerheid nam Wellington de rol van innovator, bemiddelaar en visionair op zich. Omringd door invloedrijke mannen als Metternich, Talleyrand, tsaar Alexander I en koning Frederik Willem III was hij het, volgens De Graaf, die het verscheurde vroegnegentiende-eeuwse Europa richting een proto-Europese veiligheidsraad manoeuvreerde.
De echte fundamenten van het Concert van Europa?
De Graaf beschrijft ook minutieus hoe Wellington de Pruisen, die dreigden Napoleon te executeren en Frankrijk leeg te plunderen, door geslepen diplomatie in toom hield. Hoe de geallieerde bondgenoten Franse maatschappelijke onrust monitorde met een geïnstitutionaliseerd systeem van spionnen en veiligheidsagenten. En hoe de bondgenoten onder leiding van de hertog de geallieerde bezetting en herstelbetalingen financieel organiseerden. Zo lukte het Wellington en consorten de Franse stabiliteit te bewaren die zo cruciaal werd geacht voor het naoorlogse Concert van Europa. De Graaf rekent de financiën van de bankiers, staatsmannen en ambassadeurs haast tot achter de komma voor ons na. Haar analyses zijn scherp, verduidelijkend en grondig onderbouwd, precies zoals we haar kennen van haar tv-optredens als terrorisme-expert.
De universaliteit van terreur
Met Tegen de Terreur biedt zij een ander perspectief op het begrip terreur, en de implicaties van dat begrip voor het post-Napoleontische tijdperk. Tegelijkertijd wijst ze ons op de analogieën tussen de terreurbestrijding van toen en nu. Toen was het staatsterreur, nu particulier terreur. Maar op beide reageerden staten eensgezind op de bedreiging. Termen als fake news (en de bestrijding daarvan) zijn nieuw voor ons, maar gebruikt De Graaf subtiel om de parallellen tussen de maatschappelijke onrust van toen en nu te belichten.
De balansvraag
Dit nieuwste werk van de populaire terrorisme-expert roept de vraag op of Wellington niet te veel krediet krijgt voor de post-Napoleontische vrede. Metternich, tsaar Alexander en de Britse minister van Buitenlandse Zaken Castleraegh raken enigszins ondergesneeuwd ten opzichte van de rol die Wellington gespeeld zou hebben. Maar de manier waarop De Graaf onderwerpen als het systeem van collectieve veiligheid, de bijbehorende verdragen, conventies en besluiten, de aanslag op Wellington, en de financiële en overzeese implicaties van al het voorgaande uiteenzet, maakt dat je een geweldig totaalbeeld krijgt van deze in de geschiedenis onderbelichte periode. De verschillende anekdotes waar De Graaf zich van bedient maken bovendien dat ook de romanliefhebber aan zijn trekken komt.
Ben je geïnteresseerd in de diplomatieke last hurrah van de Europese vorstenhuizen van weleer, dan is Tegen de Terreur het boek dat je moét lezen!
Door Khalid Toufik.
Khalid Toufik studeerde Politiek en Maatschappij in Historisch Perspectief aan de Universiteit Utrecht. Tegenwoordig werkt hij voor Talent&Pro als tekstschrijver, redacteur en blogger. In zijn vrije tijd leest hij ook graag boeken en stoot hij met veel plezier tegen een bokszak
