In de Netflix-documentaire Blood Brothers: Malcolm X & Muhammad Ali geeft filmmaker Marcus A. Clarke een kijkje in de relatie tussen activist Malcolm X en voormalig bokskampioen Muhammad Ali. De film is gebaseerd op het gelijknamige boek van Randy Roberts en Johnny Smith en geeft de film een weergave van de jaren die deze historische figuren hebben gevormd. Centraal staan de drie jaren voorafgaand aan de beruchte nacht in 1964 te Miami waarop X en Ali samenkwamen met andere popcultuur-grootheden, zoals zanger Sam Cooke en footbalspeler Jim Brown. Deze nacht werd uitgebeeld in de film One Night in Miami. Kortom, de documentaire legt de liefdevolle broederschap tussen de twee figuren vast en zet uiteen waarom er aan deze broederschap een einde kwam.
De formatieve jaren
Hoewel Malcolm X zestien jaar ouder was dan Muhammad Ali, konden de twee het prima met elkaar vinden. Ze hadden veel gemeen: ze waren allebei nieuwsgierig, ze maakten zich hard tegen racisme en discriminatie, en konden zich vinden in Marcus Garvey’s pan-Afrikanisme en Elijah Muhammad’s Nation of Islam. Aan de hand van interviews met nabestaanden – met onder andere Rahman, Maryum en Hana Ali (broer en dochters van Muhammad Ali) en Ilyasah Shabazz (dochter van Malcolm X) – en visueel bronmateriaal probeert regisseur Marcus Clarke de politieke en sociale context te neer te zetten waarin deze broederschap tot stand is gekomen.
Paralellen met het heden
De film zoomt in op veel sociaal-politieke gebeurtenissen in de Amerikaanse geschiedenis die met name Afro-Amerikanen raakten, zoals de gewelddadige moord op Emmett Till. Ali was destijds een tiener, die opgroeide in Kentucky. Geraakt door de dood van zijn leeftijdsgenoot, stelde hij zich kritisch op tegen white supremacy in het zuiden van de VS. Volgens de documentaire is dit maar één van de redenen die Ali naar Malcolm X dreef. Ook in zijn bokscarrière kreeg hij veel te maken met racisme. Bij terugkomst van de Olympische Spelen in Rome in 1960 raakte hij gedesillusioneerd. Ondanks dat de achttienjarige Ali namens de VS de gouden medaille had gewonnen in de categorie lichtzwaargewicht boksen, werd hij bij terugkomst in de VS nog steeds geconfronteerd met segregatie. Met zijn gouden medaille was hij dus niet welkom in een lokale diner in Louisville, Kentucky. De documentaire laat op aangrijpende wijze zien hoe het is om zwart te zijn in Amerika. Clarke weet een parallel met het heden te maken, met name door te laten zien hoe de moord op Emmett Till de jonge Ali beïnvloedde. Dit is vergelijkbaar met hoe zwarte jongeren beïnvloed worden door beelden van politiegeweld in de media. Het kan niet anders dan dat de documentairemaker de parallellen wil blootleggen tussen de Black Power Movement van Malcolm X en de Black Lives Matter beweging van het heden.
Broederschap
Er is niet veel bekend over de vriendschap tussen Malcolm X en Muhammad Ali. De dochters van beide mannen spannen zich in om het nalatenschap van de twee activisten in leven te houden. Toch heeft Clarke genoeg over dit onderwerp te vertellen met de bronnen die hij tot zijn beschikking had.Samen met de geïnterviewden probeert Clarke het publiek een kijkje te geven in de speciale momenten tussen de twee mannen. X was een vriend en vaderfiguur voor de jonge Ali. De documentaire wordt met name interessant wanneer het hoofdstuk aanbreekt waarin wordt uitgelegd hoe de broederschap tussen de twee mannen uiteenviel. Een week na de beruchte nacht in Miami, deed X publiekelijk afstand van de Nation of Islam (NOI). Tegelijkertijd werd Ali aangemoedigd door NOI-leider, Elijah Muhammad, om zich te distantiëren van X. Ook dit gebeurde publiekelijk en bracht een einde aan de broederschap. De pijn bij beide mannen was destijds vrij duidelijk. Hoewel ze niet meer de kans kregen om het bij te leggen – Malcolm X werd vermoord in 1965 – is de spijt aan Ali’s kant overduidelijk. In een interview met zijn dochter, Hana Ali, komt de kijker erachter dat haar vader veel spijt had van het feit dat hij X de rug toe had gekeerd.
Kortom, Blood Brothers: Malcolm X & Muhammad Ali geeft kijkers een waardevolle geschiedenisles over de band tussen de twee grootheden, tegen het achtergrond van de pan-Afrikaans beweging in de VS gedurende de jaren 1950 en 1960.
Door Rajae el Morabet Belhaj
Michael Clarke: Blood Brothers: Malcolm X & Muhammad Ali
Met o.a.: Malcolm X, Muhammad Ali, Rahman Ali, Ilyasah Shabazz
Te zien op Netflix
Rajae el Morabet Belhaj (1998) heeft de bachelor Geschiedenis aan de Universiteit Leiden afgerond, waar ze zich heeft gespecialiseerd in raciale betrekkingen in de Amerikaanse samenleving in historisch perspectief. Momenteel volgt ze de research master History: Cities, Migration and Global Interdependence en de master North American Studies in Leiden en doet zij onderzoek naar sociale relaties tussen etnische groepen in Amerika.
