De blokkade van het Suezkanaal, de coronacrisis en bouwmaterialen die uit Oekraïne moesten komen: de grootschalige verbouwing van het Centraal Museum in Utrecht kende zo haar tegenslagen. Na ruim drie jaar was het project dan toch af, en sinds december 2023 kunnen bezoekers de vernieuwde vaste collectie bewonderen. Het museum heeft in deze ‘Collectie Centraal’ ruim 400 stukken verdeeld over zestien thematische zalen: associëren zul je moeten leren.
Een goed begin is het halve werk, en dat heeft het Centraal Museum ook begrepen. Door een compleet roze gang loop je de tentoonstellingsruimte in. Het museum pronkt in de eerste zalen met schilderijen van Utrecht en publiekslieveling Jan van Scorel. Goed gedaan in de zaal ‘Denk aan mij’ is de combinatie van oude kunst met hedendaagse kunst. Zelf heb ik een zwak voor modernere stukken, maar door deze mix kon ik ook de oudere kunst beter waarderen.
Zoekplaatje
Enigszins mis gaat het in de volgende zaal, ‘Pracht en prijs’. De tentoonstellingsmakers vonden blijkbaar zo veel prachtig en prijzenswaardig, dat de kamer bomvol staat en hangt. Er is in meerdere zalen zelfs geen ruimte voor kleine bordjes met naam, maker en toelichting; deze informatie is te lezen in boekjes die bezoekers per ruimte uit een bak kunnen pakken. Ik kon daardoor niet snel opzoeken wat voor werk ik nu precies zag. In plaats daarvan was ik bezig met een ingewikkeld zoekplaatje. In de teksten, op de muur en in de losse boekjes, klonk wel telkens de passie en liefde die het museum voor zijn kunst heeft door. Dat enthousiasme werkt aanstekelijk. Ook het personeel bruist van opwinding; de meneer die mijn kaartje scande, kon me niet snel genoeg naar binnen bonjouren toen ik zei dat ik er nog nooit eerder was geweest. ‘Het is zo’n prachtige collectie! Geniet ervan!’
Genieten deed ik vooral van de zaal ‘Smaken verschillen’, ondanks de bordjesperikelen en volle muren. In deze ‘woonkamer’ van de Utrechtse zus en broer Josephina en Lambertus van Baaren is een deel van hun omvangrijke collectie negentiende- en twintigste-eeuwse kunst te zien. Het gevoel in iemands huiskamer te zijn wordt versterkt door de banken in het midden van de zaal. Het behang vol citroenen, vissengraten, schillen en schelpen is ook markant te noemen. Werken van Isaac Israëls, Théo van Rysselberghe en Charley Toorop sieren de muren. Perenboom van deze laatste kunstenares was mijn favoriet van het stel. Blijkbaar verschilt mijn smaak in kunst niet zo van die van de Van Baarens.
Trukendoos
De vaste collectie staat niet helemaal vast: het museum laat stukken rouleren zodat bezoekers telkens nieuwe werken kunnen ontdekken. De paspoppen in de zaal ‘Dresscode’ worden bijvoorbeeld steeds in een nieuw jasje gestoken. Mooi gedaan in deze zaal zijn ook de projecties op de muur, waar figuren lopen in de tentoongestelde kleding. Die komt zo tot leven.
Ook voor kinderen – of natuurlijk voor enthousiaste volwassenen – heeft het Centraal Museum de trukendoos opengetrokken. In de zaal ‘Meesterlijk’ kunnen kinderen zich een barokschilder wanen en zelf dingen tekenen. In de Gerrit Rietveldzaal kunnen kinderen met legoblokjes hun eigen meubels ontwerpen – uiteraard alleen in rood, blauw, geel en zwart. Grote schermen met touchscreen zijn inmiddels niet meer weg te denken uit musea. Op eentje van het Centraal Museum kun je door de kamers van het immense poppenhuis van Petronella de la Court neuzen.
Opvallend in positieve zin vond ik ook de vele mooie lijsten die de kunstwerken omkransen. De opvallendste was wel de lijst van de Slapende Mars van Hendrick ter Brugghen. Het canvas van de oorlogsgod wordt omringd door driedimensionale bijlen, zwaarden, harnassen, helmen en banieren, met goud bespoten. De lijst vormt een scherp contrast met de vredige slaper op het doek. Een laatste goede zet van het Centraal Museum is het stukje nagebootste depot, in de zaal ‘Museum als ideaal’. Ruim 99 procent van de museumcollectie ligt voor bezoekers verstopt. De zaal vormt zo een leuk inkijkje in deze verborgen wereld. Op grote schaal doet het Boijmans Van Beuningen dit trouwens zeer verdienstelijk in Rotterdam.
Niet elke zaal is dus even geslaagd, en er zijn de nodige praktische verbeterpunten. Toch spat het plezier en de toewijding van de tentoonstellingsmakers ervan af, en heeft het museum een groot aantal fraaie werken in zijn bezit. Het geheel is dan ook zeker een tochtje naar de Domstad waard.
Door Floor Schuurmans
De nieuwe opstelling van het Centraal Museum is dinsdag tot en met zondag in Utrecht te bekijken.
Floor Schuurmans (2003) is derdejaarsstudent Geschiedenis aan Universiteit Utrecht. Daarnaast volgt ze de minor Journalistiek en nieuwe media aan Universiteit Leiden en is ze eindredacteur bij Historisch Tijdschrift Aanzet.
