Aan het begin van dit jaar verscheen de handelseditie van de dissertatie van historicus Coen Wilders, verdedigd in 2010 aan de Universiteit van Amsterdam: Patronage in de provincie. Het Utrechtse netwerk van stadhouder Willem III. Het is verleidelijk om het originele proefschrift (te lezen in Open Acces via http://dare.uva.nl/record/1/326520) te vergelijken met deze editie, maar dit is uiteraard niet eerlijk; inmiddels is er alweer een aantal jaar verstreken en hoe je het wendt of keert, een handelseditie is nu eenmaal anders dan het originele proefschrift om de simpele reden dat het een ander publiek probeert te bereiken.
Het boek behandelt ruwweg de periode van 1672 tot 1702, waarbij het zwaartepunt ligt in de periode van 1672 tot 1688. Het jaar 1688 markeert namelijk de Glorious Revolution. Na de troonsbestijging van Willem III en zijn vrouw Mary in Engeland werden de contacten tussen de stadhouder-koning en de Utrechtse elite een stuk moeizamer. De periode na 1688 wordt in het boek dan ook redelijk kort behandeld in het laatste hoofdstuk. Om de werking van het stadhouderlijk stelsel te analyseren gebruikt Wilders drie invalshoeken. Ten eerste behandelt hij de formele aspecten van het stadhouderlijk stelsel door middel van het kijken naar officiële besluitvorming. Ten tweede behandelt hij de informele aspecten van het stadhouderlijk stelsel door te kijken naar de informele netwerken van Willem III. Tot slot is er aandacht besteed aan de motieven van regenten door het analyseren van pamfletten, kranten en plakkaten.
Door de keuze om de periode na 1688 kort te behandelen en door een grote diversiteit aan bronnen te gebruiken, wordt er een gedetailleerd beeld geschetst van de werking van het stadhouderlijk netwerk van Willem III. Het is erg verfrissend om een keer een studie te hebben over de politiek in de Republiek waarbij het gewest Holland maar mondjesmaat aan bod komt. Een ander groot pluspunt is het veelvuldig gebruik van persoonlijke correspondenties. Dit is niet alleen een mooie bron om leuke anekdotes uit op te diepen, maar hierdoor kan ook een duidelijk beeld worden geschetst van het verloop van contacten tussen bestuurders. Deze informele contacten waren de ruggengraat van het politieke bestel, dit wordt wederom bevestigd met deze monografie. Sommige historici beweren dat de clientèle van Willem III niet bestond uit hovelingen en militairen, maar gewoon uit regenten. Wilders weet dit overtuigend hard te maken door de bestudering van een grote hoeveelheid persoonlijke brieven.
Ondanks al deze positieve aspecten is er wel een punt van kritiek. Het lijkt er namelijk sterk op dat Wilders niet de moeite heeft genomen om sinds 2010 uitgekomen werken erop na te slaan en te verwerken. Een blik op de literatuurlijst laat immers zien dat er geen werken van na 2010 worden gebruikt. Er is een uitzondering op de regel, maar het betreffende artikel is een uitvloeisel van een colloquium dat in 2006 werd gehouden. Een ander punt valt de auteur niet of nauwelijks aan te rekenen, maar af en toe is de eindredactie van het boek slordig. Zo is de jaar van uitgave van een boek uit 1975 veranderd in 1675 en wordt er bij de nieuwe bundel van René Vermeir, Dries Raeymaekers en José Eloy Hortal Munoz, A Constellation of Courts. The Courts and Households of Habsburg Europe, 1555–1665 vermeld dat deze nog moet verschijnen. Deze verscheen echter al voor het boek van Wilders.
Uiteraard doet dit laatste niets af aan de inhoudelijke kwaliteit van het boek. De conclusies van Wilders openen weer nieuwe deuren voor onderzoek en daar kun je als jonge historicus toch alleen maar gelukkig van worden. Voor eenieder die zich met de vroegmoderne politiek bezig houdt is dit boek zonder meer een aanwinst.
Coen Wilders, Patronage in de provincie. Het Utrechtse netwerk van stadhouder Willem III. Amsterdam University Press 2015
€29,95
ISBN 978 90 896 4738 2
Ferry Gouwens (1990) rondde in september 2013 de research master Medieval and Early Modern European History af aan de Universiteit Leiden door een politieke biografie te schrijven van de Utrechtse edelman Johan van Reede, heer van Renswoude (1593-1682). Over dezelfde Van Renswoude verschijnt begin 2015 van zijn hand een artikel in Virtus, jaarboek voor adelsgeschiedenis. Tijdens zijn studie was hij redactielid bij Leidschrift, onder meer als eindredacteur. Momenteel werkt hij als vrijwilliger bij BMGN-LCHR, verbonden aan het Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis en is hij sinds kort recensent voor Jonge Historici.
