Recensie | Cunk on Earth

Uit angst voor Chinese spionnen en eindeloos scrollen, besloot ik na veel wikken en wegen geen TikTok te downloaden toen ik zes maanden geleden een nieuwe telefoon kocht. Een vriendin was echter zo aardig om mij om de zoveel tijd wat hoogtepunten van het sociale medium te sturen, zodat ik als bijna dertiger toch enigszins op de hoogte bleef van de laatste trends, memes, liedjes en dansjes. Het was een herfstige zondagochtend toen ik een filmpje ontving van een roodharige, Britse vrouw met een plat accent en een colbertje, die mij uitlegde dat niet Roman Polanski maar Julius Caesar de meest opzienbarende Romein allertijden was, en dat de Romeinen naast vloerverwarming en cement blijkbaar ook ‘anal bleaching’ hadden uitgevonden.

’s Werelds beste verslaggever

Na wat online zoekwerk bleek dit Philomena Cunk te zijn, een personage uit een Britse show genaamd Weekly Wipe en gespeeld door actrice en comédienne Diane Morgan, die door aanhoudende populariteit uiteindelijk ook haar eigen programma’s kreeg. Na Cunk on Shakespeare (2016), volgde Cunk on Britain (2018), en in 2022 verscheen Cunk on Earth. Het format van Cunk on Earth is relatief hetzelfde als zijn twee voorgangers. De uitermate verveelde en ongeïnteresseerde Philomena doet op sarcastische wijze verslag van de wereldgeschiedenis door de standaard ingrediënten van historische documentaires op de hak te nemen. Ook in Cunk on Earth worden historische scènes nagespeeld, beroemde locaties bezocht en experts aan de tand gevoeld, maar op een manier die net wat spraakmakender en merkwaardiger is dan gebruikelijk.

Vooral Philomena’s interviews met verschillende geleerden van Engelands meest toonaangevende universiteiten maken Cunk on Earth tot een volwaardige mockumentary. De vragen die Philomena aan de professoren van Oxford en Cambridge voorlegt bereiken een hoog niveau van absurditeit, en bezorgen hun met regelmaat een mond vol tanden. Want was Jezus het eerste slachtoffer van cancel culture? En wat was in cultureel opzicht van groter belang: de Renaissance of ‘Single Ladies’ van Beyoncé? Op het eerste gezicht lijken haar vragen misschien stompzinnig, maar ze zijn dikwijls een stuk doorwrochter dan menig kijker zou vermoeden. Philomena lijkt zelf ook enigszins versteld te staan, wanneer blijkt dat ze onbewust een belangrijk theologisch vraagstuk onder de aandacht brengt en twee invloedrijke filosofische stromingen toelicht. Intelligentie en stupiditeit liggen wellicht dichter bij elkaar dan je zou denken.

Highbrow versus lowbrow

Het aanzien van de highbrow cultuur van de geïnterviewden wordt door Philomena bovendien constant in twijfel getrokken. Ze is niet onder de indruk van de wetenschappelijk onderbouwde antwoorden van de intellectuelen die ze ondervraagt, en haalt achteloos haar schouders op wanneer ze haar vertellen over de historische gebeurtenissen en prestaties die hen zo interesseren. Soms wordt deze desinteresse veroorzaakt door een filmpje dat ze op Facebook voorbij heeft zien komen, waarin volgens Philomena wordt uitgelegd hoe het écht zit. Op die momenten dreigt de fictieve verslaggeefster te vervallen in een modern stereotype: de weinig kritische internetbezoeker die van alles gelooft zolang er maar genoeg YouTube-filmpjes over zijn gemaakt.

Haar onverschilligheid lijkt desondanks niet altijd onterecht. In de eerste aflevering geeft Philomena aan zich weinig te bekommeren om het reilen en zeilen van de oude Grieken, en ze snapt niet waarom we ons nu nog zouden interesseren in de tragedies van o.a. Sophokles. De classica die ze tegenover zich heeft legt vervolgens uit dat deze stukken in sommige opzichten nog steeds herkenbaar zijn en dus tijdloos, maar eerlijk is eerlijk: wie heeft er ooit onbewust zijn vader vermoord om vervolgens zonder het door te hebben met zijn moeder te trouwen? Als kijker ga je je inderdaad afvragen waarom we zoveel waarde hechten aan de symfonieën van Beethoven, de komedies van Shakespeare, en de schilderkunst van Botticelli. De uitvindingen, boeken en kunstwerken van al die witte mannen zijn volgens Philomena net als oesters. Zijn ze daadwerkelijk goed, of vinden we dat alleen omdat ons dat al zoveel eeuwen verteld wordt?

Historische missers

Uiteindelijk is Cunk on Earth vooral het kijken waard door Diane Morgan’s voortreffelijke vertolking van de verveelde Philomena. Op historisch vlak heeft de mockumentary echter niet veel nieuws te bieden, aangezien ook in Cunk on Earth het vaste stramien van de ‘wereldgeschiedenis’ wordt gevolgd waarin eigenlijk alleen oog is voor Europa en delen van Noord-Amerika. Daarnaast leunt het programma sterk op het vooruitgangsdenken dat zich in de geschiedschrijving van de longue durée wel vaker voordoet. Als we Philomena mogen geloven was de wereld pas echt ‘cool’ na 1960. Daarvoor was het leven blijkbaar zo grimmig en vreugdeloos als dat van Philomena’s oom Martin, en bestond het enkel uit ‘backbreaking work, dying of the plague, and being tortured’.

Morgan steekt tijdens interviews niet onder stoelen of banken dat de serie vooral gewaardeerd zal worden door hen die geschiedenis net zo saai vinden als zijzelf. Het is vanaf de eerste aflevering dan ook overduidelijk dat de komische mockumentary niet de pretentie heeft om haar publiek van baanbrekend historisch inzicht te voorzien. Toch is het programma zich ogenschijnlijk bewust van bovengenoemde tekortkomingen. Euvels, waar veel historische documentaires zich schuldig aan maken, en waar Cunk on Earth juist de draak mee steekt door de vinger op de zere plek te leggen. Philomena windt er bijvoorbeeld geen doekjes om wanneer zij uitlegt dat Europa niet het enige continent is met een geschiedenis: ‘others did too and they kept civilization going in their own funny, exotic, foreign, little ways’. Cunk on Earth wijst ons zo op de nalatige manier waarop er vaak naar de wereldgeschiedenis gekeken wordt, maar het was leuk geweest als het programma dit perspectief daadwerkelijk achter zich had gelaten en historisch gezien sterker uit de verf was gekomen dan de documentaires die het persifleert. Al met al is Cunk on Earth zeker de moeite waard. En het is gelukkig niet nodig om Chinese spionnen toegang te verlenen tot al je data, want het staat gewoon op Netflix.

Door Charlotte van Bergen


Cunk on Earth (2022)

Bedacht door Charlie Brooker

Nu te zien op Netflix


Charlotte van Bergen (1994) heeft geschiedenis gestudeerd aan de Radboud Universiteit en een opleiding jeugdliteratuur gevolgd aan de Universiteit van Tilburg. Binnen deze studies heeft zij zich gespecialiseerd in gendergeschiedenis, familie- en pedagogische geschiedenis en bovenal onderzoek gedaan naar oude kinderboeken en hun functie als cultuurhistorisch bronmateriaal. Ze heeft haar afstudeerscripties geschreven over de invloed van de tweede feministische golf op genderstereotypering in kinderboeken, en de rol en representatie van vaders in kinderboeken van 1950 tot nu. Ze werkt als beleidsmedewerker bij NWO, fietst elk weekend met haar zoontje naar de kinderboerderij om de ezels te aaien, en speelt graag ietwat gewelddadige videogames (shout-out naar alle andere trouwe Witcher III fans).

Berichten gemaakt 1231

Gerelateerde berichten

Type je zoekwoorden hierboven en druk op Enter om te zoeken. Druk ESC om te annuleren.

Terug naar boven