Wie wel eens in het voormalig paleis vlak buiten Soest is geweest, weet dat het 17e -eeuwse sikkelvormige gebouw en de uitgestrekte paleistuinen al een reden zijn voor een bezoek. Deze herfst en winter is, verspreid over de vele sprookjesachtige vertrekken, een tentoonstelling te bezoeken. 375 jaar lang is het paleis bewoond geweest door vrouwen van de koninklijke familie van Nederland. Gedurende de eeuwen hebben alle vrouwen op eigen wijze een blijvende indruk achtergelaten. In ‘De Vrouwen van Soestdijk’, is historisch onderzoek gecombineerd met portretten, ambacht, design en modeontwerpen van contemporaine kunstenaars, die de geschiedenis van het paleis en nieuw leven inblaast.
Ontdekken en verkennen
Verdeeld over drie verdiepingen van het paleis zijn de kamers ingericht met als thema de vrouwen die vanaf de bouw van het paleis tot de verkoop ervan in 1970 het paleis hebben bewoond. Voor één tentoonstelling is dit een vrij veelomvattend onderwerp, dat wellicht overweldigend kan overkomen op de bezoeker. De tentoonstelling toont echter het tegengestelde aan. De geschiedenis van het paleis wordt tentoongesteld door per ruimte, één vrouw te plaatsen, wat inrichting erg overzichtelijk maakt. De indeling van het paleis, waarin de kamers elkaar niet strak opvolgen, maar door de bezoeker vrijelijk kunnen worden doorkruist, zorgt voor een speelsheid. De bezoeker kan kiezen welke kamer hij induikt en komt tijdens het ontdekken van de vele kamers geschilderde en gefotografeerde portretten tegen. Er is bovendien geen sprake van een chronologische opstelling, wat het ontdekkingselement versterkt.
Meerdere elementen
In de tentoonstelling zijn meerdere kunst- en designvormen gecombineerd die goed passen bij de ruimte waarin de werken zich bevinden. Een van de ruimtes die goed laat zien hoe de verschillende kunsten een mooi geheel vormen, bevindt zich centraal op de begane grond, waar de ramen van vloer tot plafond strekken. Zoals vaker in de tentoonstelling, komt de bezoeker niet direct te weten wiens ruimte hij heeft betreed. Eerst kan alle pracht en praal rustig worden opgenomen. De bijna volledig witte ruimte wordt gecontrasteerd door de dieprode gordijnen die de randen van de tuindeuren omlijsten. In meerdere openingen in de muren staan paspoppen uitgedost met witte jurken. In het midden van de vloer staat een kunstwerk van Nynke Koster. ‘Elements of time’ is op het eerste gezicht nauwelijks te onderscheiden van de rest van de ruimte. Twee stukken marmer staan op een spiegelend vlak. Bij nadere inspectie, blijkt dat de brokken van rubber zijn gemaakt. Pas achter in de ruimte, in een hoek, staat een portret van koningin Emma (1858-1934) op een standaard. Uitgedost met schitterende sieraden en een mantel over haar schouders geslagen, staat zij in haar favoriete kamer, waar ze uitzicht had op de tuin.
Een levendig beeld
De vele elementen die zich in de kamers bevinden roepen een levendig beeld op bij de bezoeker over hoe het paleis eruit zou hebben gezien gedurende de eeuwen. De staatsportretten komen vaak afstandelijk over, maar worden levend voor de bezoeker door de inrichting van de ruimte. Anna Paulowna is afgebeeld in een nachtblauwe japon naast een tafel met een bloemstuk. Het portret is terug te vinden in de kamer, in een werk van Bas Meeuws. Geïnspireerd door het genre van bloemstillevens, stelt hij verschillende foto’s van dezelfde bloemen samen tot een bloemstuk. In de kamer is ook een blauwe japon te vinden, die sterk doet denken aan het gewaad van Anna Paulowna. In bijna alle andere kamers zijn weelderige japonnen te vinden, gemaakt door Edwin Oudshoorn. Zijn ontwerpen zijn geïnspireerd door de natuur en onder andere terug te vinden in de kamer van prinses Amalia (1830-1872), waar de bloemen en takken van het lijfje van de japon overlopen in de rok. Het florale thema sluit goed aan bij de gemoedelijke zitkamer, waar de wanden bekleed zijn met bloemmotieven in zijde.
‘De Vrouwen van Soestdijk’ biedt de bezoeker een betoverende reis door de geschiedenis, die niet langdradig wordt, maar juist uitnodigt tot het ontdekken van het paleis en haar vroegere bewoners. Alle vrouwen wordt een eerbetoon gedaan door hen in verband te brengen met het paleis en door nadruk te leggen op hun persoonlijkheid. De portretten worden tot leven gebracht door de ruimtes in te richten met modeontwerpen en designs die reageren op de ruimte. Een compleet historisch overzicht van het leven van deze vrouwen is op deze tentoonstelling wellicht niet te vinden, maar dat is dan ook niet het objectief geweest. In plaats daarvan, weet de tentoonstelling succesvol een beeld te scheppen van hoe het geweest moet zijn om in het paleis te leven.
Door Maaike Abma
Maaike Abma heeft aan de Universiteit van Amsterdam haar bachelor kunstgeschiedenis gevolgd. Hierna is ze begonnen met de duale master Arts of The Netherlands. Ze is geïnteresseerd in de schilderkunst van de Nederlandse renaissance en schrijft graag over tentoonstellingen.
