In 1652 suggereerde een Nederlandse pamflettenschrijver om Engeland niet meer ‘Angel-land’, het land van de gevallen engelen te noemen, maar ‘Devil-land’. Dit paste namelijk beter in het beeld dat Nederlanders destijds van de Engelsen hadden. De Engelsen waren namelijk ‘duivelse koning-moordenaars’ en hun nieuwe leider, Oliver Cromwell, had de Nederlanders de oorlog verklaard. Clare Jackson opent haar boek met deze anekdote en vertelt dat buitenlandse observators het Engeland van de 17e eeuw zagen als een ‘failed state’ waarin ‘de Engelsen waren doorgedraaid’. De turbulente periode van 1588 tot 1688 die in Devil-land behandeld wordt, wordt gekenmerkt door rebellies en revoluties, religieuze polarisatie en een uit elkaar vallende monarchie. Ondanks dat het een boek over Engelse geschiedenis is, hebben de observaties en meningen van buitenlanders de hoofdrol in het boek. Op deze manier kijkt Jackson naar de invloed van de gebeurtenissen uit de 16e en 17e eeuw op het imago van Engeland destijds.
Jackson’s boek begint in 1588 bij de invasie van de Spaanse Armada, die neergeslagen werd door de vloot van Elizabeth I, en het eindigt rond 1688 bij ‘the Bloodless Revolution’ ook wel bekend als de ‘Glorious Revolution’, die William III en Mary II aan de macht bracht. Ze schrijft over een serie aan complexe gebeurtenissen die zorgden voor onder andere de burgeroorlogen in Engeland en de publieke executie van Charles I, hoe Thomas Cromwell de eerste Lord Protector van de Commonwealth van Engeland, Schotland en Ierland werd en tot slot het herstel van de Stuart-dynastie.
Ooggetuigenis en details
Jackson heeft een verfrissende manier van geschiedschrijving: ze maakt overwegend gebruik van primaire bronnen. Deze bronnen zijn gedeeltelijk gebaseerd op geschreven ooggetuigenissen (van buitenlanders verblijvend) in Engeland, Schotland en Ierland, maar voornamelijk citaten uit theaterstukken, literatuur, krantenartikelen en correspondentie van buitenlanders uit Nederland, Spanje, Denemarken en het paltsgraafschap aan de Rijn, dat onderdeel was van het Heilige Roomse Rijk. Voor de Nederlandse lezer is het misschien even inkomen als je weinig kennis van Engelse geschiedenis hebt. Jackson gaat wel uit van een bepaalde historische voorkennis en semi-academisch vocabulaire van haar lezers.
Opvallend aan Devil-land is de hoge mate aan details die Jackson gebruikt, waardoor je bijvoorbeeld meer van de persoonlijkheid van historische figuren meekrijgt. Zo lees je hoe prins Charles I in 1623 met Buckingham, de favoriet van zijn vader, naar Spanje reisde vermomd met pruiken en baarden onder de aliassen ‘Jack and Tom Smith’ en onaangekondigd het Spaanse hof bezocht. Op dat moment waren de spanningen tussen Spanje en Engeland nog niet tot rust gekomen, dus het avontuur ging tegen alle diplomatieke protocollen in. Ook geeft Jackson veel details over hoe het theater, de literatuur en het volk reageerden op de historische ontwikkelingen.
Perspectieven en fake news
Het nadeel van de hoeveelheid details is dat het ervoor zorgt dat het boek op momenten traag leest. Een voorbeeld hiervan is de vrede tussen Engeland en Spanje die in 1604 werd ingelast. Alle onvoorziene vertragingen, miscommunicaties en onsuccesvolle vredesonderhandelingen worden eerst grondig besproken voordat de vrede officieel ingelast is. Ondanks de soms vertragende afdwalingen zorgt het uitbundige gebruik van primaire bronnen voor een levendig verhaal.
Daarnaast zou je kunnen beargumenteren dat het boek misschien teveel de focus legt op de meningen van buitenlandse observators. Jackson geeft zelf ook aan dat veel van deze observators niet goed geïnformeerd waren, informatie misten en hun eigen agenda hadden. Jackson schrijft bijvoorbeeld ‘[…] Continental news-books citing the allegations, and indeed, suspected false news had been deliberately placed by the Spaniards, masquerading as independent verification’ over de poging om onrust te zaaien over een mogelijke samenzwering die James I van de troon wil stoten. Deze partijdige corruptie had invloed op de opmerkingen die de buitenlandse observators maakten over Engeland. Het is interessant dat Jackson perspectieven van Franse, Nederlandse en Spaanse kranten gebruikt om het beeld van Engeland van de periode te schetsen, maar je zou kunnen beargumenteren dat de afstand, taalbarrière en politieke subjectiviteit deze bronnen wel gelimiteerd maken.
Levendig, maar eenzijdig
Jackson brengt het duivelse Engeland van de 17e eeuw tot leven met haar eindeloze anekdotes, citaten uit buitenlandse krantenartikelen en literatuur. Zodra je gewend bent aan de vele omzwervingen en uitgebreide vertellingen is Devil-land een zeer vermakelijk en informatief boek. Enige voorkennis van 16e– en 17e-eeuwse Engelse geschiedenis maakt het lezen van dit boek wellicht iets makkelijker. Voor de meer kritische lezer kan het boek een beetje eenzijdige perspectieven bieden: het perspectief van de Engelsman komt bijna niet aan bod. De inzichten in de beweegredenen van deze ‘duivelse rebellen’ zijn daardoor een enigszins buiten beschouwing gelaten. Ondanks dit minpuntje heeft Clare Jackson met Devil-land de Wolfson History Prize 2022 meer dan verdiend!
Door Sheline Kap
Steun Jonge Historici, bestel dit boek via Athenaeum Boekhandel
Lees hier meer over ons affiliate partnerprogramma
Clare Jackson, Devil-Land: England under siege 1588-1688
Uitgeverij Penguin Books, 2022, 704 pagina’s.
ISBN: 9780141984574
€ 24,95
Sheline Kap (1997) heeft culturele antropologie en ontwikkelingssociologie en geschiedenis aan de Universiteit Leiden gestudeerd. Haar bachelorscriptie (2019) ging over de invloeden van de koloniale overheersing op de inheemse bevolking en de biodiversiteiten in het regenwoud in Clayoquot Sound, Canada. Voor haar masterscriptie aan de Universiteit van Amsterdam (2022) onderzocht ze de leescultuur in Nederlands-Indië tijdens de Japanse bezetting van 1942 tot 1945. Ze is nu werkzaam bij de Gemeente Amsterdam als eindredacteur.
