Recensie | Frederiek Lommen – Het verdriet van Griekenland

Op de achterkant van het nieuwe boek van Frederiek Lommen, Het verdriet van Griekenland, prijkt de zin: “Griekenland is sinds eind 2018 van het financiële infuus af en de weg naar herstel zou zijn ingezet.” Anno 2020 heeft het land echter te maken gekregen met een nieuwe crisis in de vorm van corona. Maar dat dit virus, door het sluiten van de grenzen en het staken van de internationale commerciële luchtvaart, als een nieuwe moker de fundamenten van herstel verder heeft weggeslagen, daar horen we in Nederland maar weinig over. Nog minder horen we van de ongeveer 1 op de 5 Grieken die werkachtig zijn in het toerisme en die, afhankelijk van hoe ze de financiële crisis hebben doorstaan, een hongerige winter tegemoet gaan. Er lijkt geen beter moment weggelegd om terug te blikken naar de crisisjaren 2009 tot 2019 en te achterhalen wat de Grieken in deze periode hebben meegemaakt.

Annis mirabilis, annis horribilis

De schrijfster begint haar boek met vier sterk samenhangende hoofdstukken, die een duidelijke indruk geven van het kaliber politici waar de normale Griek steevast mee te maken krijgt. Ze steekt daarvoor het magische jaar 2004, het zogenaamde annis mirabilis, af tegen de aanloop naar het annis horribilis, 2009, het jaar waarin de financiële crisis begon. In 2004 verkeerde Griekenland het gehele jaar in een permanente feeststemming. Het land deed het Europese continent versteld staan toen het allereerst geheel onverwachts Europees kampioen voetbal werd en vervolgens een fantastische editie van de Olympische Spelen wist af te leveren. Al snel na de sluitingsceremonie zonk de realisatie echter in dat de door politici beloofde voordelen die bij de organisatie van dit internationale sportfestijn zouden komen kijken – toenemende welvaart en werkgelegenheid – gebakken lucht waren. Bovendien werd het de Economische en Monetaire Unie (EMU) in september van dat jaar duidelijk dat de Griekse regering haar begrotingstekort al jaren veel te rooskleurig had afgeschilderd. Het land werd geboden hervormingen door te voeren en fors te bezuinigen.

In 2009, toen de financiële crisis in Europa verdiepte, vervingen de Grieken bij de stembus hun conservatieve premier Kostas Karamanlis, die de bezuinigingen wilde voortzetten, voor de sociaal-democratische Giorgos Papandreou, die stimulering en investeringen beloofde. De euforie van deze koerswijziging was er al snel vanaf, toen Papandreou van zijn verkiezingsbeloftes af moest zien en zelfs bij de andere EU-lidstaten om financiële hulp moest vragen. “De regering praat veel, maar doet weinig”, zeiden verschillende mensen tegen Lommen. Het is een treffende karakterschets.

Griekenland wint het Europees Kampioenschap voetbal in 2004. Bron: Getty Images.

Beloftes

Wanneer Lommen de daaropvolgende gebeurtenissen inzet – de aanvragen van hulppakketten, de onenigheden tussen Varoufakis en Dijsselbloem, het referendum van Tsipras en de opkomst van Gouden Dageraad bijvoorbeeld – nemen de kracht en de samenhang van haar woorden helaas steeds sterker af. Dat komt in de eerste plaats doordat ze een te breed scala aan thema’s en sociale groeperingen wil behandelen, variërend van milieukwesties en verschillende beroepssectoren tot minderheden als de Roma en moslims. Het geheel is slecht afgebakend, wat op zijn beurt de duidelijkheid over de relatie tussen deze individuele onderwerpen en de crisisjaren niet ten goede komt. Hoe in het bijzonder de Megali Katastrofi van 1922, de Joodse gemeenschap, de kwestie Macedonië en de bosbranden van 2018 zich verhouden tot de financiële crisis wordt door Lommen niet goed duidelijk gemaakt. Ze lijkt hierdoor net als menig journalist aan de oppervlakte te blijven hangen en haar kans om een diepteonderzoek naar het daadwerkelijke verdriet van Griekenland af te leveren aan zich voorbij te laten gaan.

Maar bovenal poseert Lommen een zware discrepantie tussen enerzijds haar inleiding en kafttekst en anderzijds de daadwerkelijke inhoud van het boek. Ze impliceert dat ze tussen 2009 en 2019 talloze keren naar Griekenland is afgereisd om allerlei mensen vanuit alle lagen van de bevolking te spreken over de crisis, met als doel de totstandkoming van Het verdriet van Griekenland. Wat deze recensent daaruit opmaakte, was dat dit boek een mensenlijke kant van de Griekse crisis zou belichten door een interessante toepassing van oral history. Het zwaartepunt van Lommens verhaal ligt echter niet bij de geïnterviewden, maar vooral bij haar bureauonderzoek en haar persoonlijke reisverslagen, die vanuit een overdadig ik-perspectief zijn verteld. Uit de tekst en uitleg die de schrijfster daarbij geeft, blijkt bovendien dat deze tripjes in het teken stonden van andere projecten of zelfs simpelweg als vakanties waren bedoeld. Deze combinatie aan factoren maakt het informatiegehalte van Lommens werk vele malen lager en stukken minder betrouwbaar dan bij aanvang zou worden verwacht.

Tragedie

De grootste vraag waar ik als lezer mee achterblijf is: hoe zit het nou met die ‘normale’ Griek? De schrijfster zou zovelen van hen hebben gesproken, maar we horen verdraaid weinig van ze. Lommen is in haar boek dan ook zelf de hoofdpersoon, de Grieken fungeren slechts als toevallige voorbijgangers – wat ze vaak ook letterlijk zijn – zoals ze zo vaak doen in de tragedie die de Griekse crisis heet.

Door Jasmijn Groot.


Frederiek Lommen, Het verdriet van Griekenland.
Uitgeverij Passionate Nomads, 2020. 258 pagina’s.
ISBN: 9789082998016
€24,95


STEUN JONGE HISTORICI, BESTEL DIT BOEK VIA ATHENAEUM BOEKHANDEL

Lees hier meer over ons affiliate partnerprogramma.


Jasmijn Groot (@jasmijnschrijftgeschiedenis) heeft Geschiedenis en Oudheidkunde gestudeerd aan de Universiteit van Amsterdam en de Vrije Universiteit. Ze specialiseert zich in Gender Studies en vrouwengeschiedenis. Tijdens haar studie was ze onder andere redactrice voor Skript Historisch Tijdschrift en CODEX Historiae en sinds haar afstuderen blijft ze schrijven voor Jonge Historici en andere media.

Berichten gemaakt 1231

Gerelateerde berichten

Type je zoekwoorden hierboven en druk op Enter om te zoeken. Druk ESC om te annuleren.

Terug naar boven