De sagen uit de Keltische mythologie zijn in nevelen gehuld. In Het oudste geheugen op aarde maakt de Vlaamse auteur Herman Clerinx deze vroegmiddeleeuwse verhalen – die oorspronkelijk werden verteld in gebieden als Ierland, Wales, Cornwall en Bretagne – gebruiksklaar voor de eenentwintigste eeuw. Zijn hervertellingen nemen lezers mee naar een wereld van oude koningen, wijze druïden en mysterieuze tovenaars. Clerinx schrijft bevlogen over de verhalen van de legendarische Tuatha Dé Danann, de mysterieuze boottocht van koning Bran, het epos van Fintan mac Bóchra en het leven van de mythische tovenaarsleraar Taliesin.
Waar de mythen over deze Keltische personages normaal gesproken alleen begrijpelijk zijn voor doorgewinterde academici, slaagt Het oudste geheugen op aarde erin hun relatief obscure sagen voor een breed publiek toegankelijk te maken.
Oude mythen in een nieuw jasje
Qua werkwijze past Clerinx binnen een moderne literaire trend. In de Engelstalige wereld hebben populaire fantasyschrijvers als Neil Gaiman en Stephen Fry de Noordse en Griekse mythen de afgelopen jaren gepopulariseerd. Net als Gaimans Norse Mythology en Fry’s Mythos – die beiden uitgroeiden tot internationale bestsellers -steekt Clerinx historisch bronmateriaal in een nieuw jasje. En net als zijn Engelse collega’s, levert Clerinx een prestatie van formaat: zijn boek slaagt erin het “heidense” erfgoed van het Europese continent nieuw leven in te blazen.
Er zijn echter ook verschillen. Anders dan auteurs als Fry en Gaiman, biedt de Vlaamse auteur in zijn laatste hoofdstukken cultuurhistorische duiding aan de Keltische sagen. Dit is allesbehalve een triviaal detail. Door inzicht te geven in de historische achtergrond van zijn bronmateriaal, ontpopt Clerinx zich tot ambassadeur van de Keltische geschiedenis. In tegenstelling tot een fictieschrijver als Gaiman, die de gedegen historische basis van de Noordse mythologie vooral gebruikte als springplank voor een modern fantasy-epos, probeert Clerinx hiermee zijn lezer iets bij te brengen over de échte religie van de oude Kelten.
Het belang van historische context
Deze aanpak heeft voor- en nadelen. Voor eenieder met bijzondere interesse in de Keltische geschiedenis biedt Het oudste geheugen op aarde een bevredigend verhaal. De tekst brengt niet alleen de inhoud van de Keltische mythen in beeld, maar gaat ook in op de relevante context waarin de betreffende sagen moeten worden geplaatst. Zo bevat het boek niet alleen het mythische verhaal over de verzonken stad Ys, maar ook uitleg over de mogelijke historische wortels van de mythe. En ook de problematiek rondom de academische definitie van de term “Keltisch” komt aan bod. Dit soort passages werken in Clerinxs voordeel: door lezers te voorzien van relevante informatie en een uitgebreide bibliografie, slaagt de Vlaming erin zijn geloofwaardigheid als expert te vestigen.
Voor het algemene publiek is het echter twijfelachtig of dit soort achtergrondinformatie toegevoegde waarde heeft. De gemiddelde lezer heeft immers weinig interesse in de socioculturele context rondom mythologische verhalen. Voor de geïnteresseerde leek had Clerinx waarschijnlijk genoeg gehad aan een uitgave zonder historische context. Zijn werkis aldus het juiste boek voor liefhebbers van de Keltische geschiedenis, maar kan wellicht net iets te taai uitvallen voor lezers die hunkeren naar een gelikt fantasyboek in de lijn van Norse Mythology of Mythos.
Beperkte reclame
Clerinxs academische ambities manifesteren zich gelukkig niet in een stroperige schrijfstijl. Integendeel: zijn tekst staat bol van de meeslepende legenden, die in toegankelijk Nederlands worden gebracht. De Vlaamse auteur kiest doorgaans voor een begrijpelijke woordkeuze met relatief korte zinnen, waardoor het orale karakter van de historische mythen wordt geaccentueerd. Helaas lijdt Clerinxs keuze om zo dicht mogelijk bij het bronmateriaal te blijven er wel toe dat veel “moeilijke” Keltische namen en termen (zoals Uisneach, Magh Tuireadh, en Cúchulainn) voorbijkomen, wat afbreuk doet aan de laagdrempeligheid van zijn werk. Dit is niet zozeer een punt van kritiek, maar een gevolg van de opzet van het boek. Als accurate hervertelling van de relatief obscure Keltische mythen, is Het oudste geheugen op aarde simpelwegniet voor iedereen geschikt.
Met Het oudste geheugen op aarde zet Herman Clerinx de Keltische mythologie in het zonnetje. Zijn boek werpt licht op de mythische verhalen die de Kelten hebben voortgebracht, en voorziet lezers van relevante achtergrondinformatie. Lezers die op zoek zijn naar spannende lectuur met historische roots kunnen echter afknappen op de ontoegankelijke termen uit de sagen, of de vele details die de Vlaamse auteur op hen afvuurt in de laatste hoofdstukken. Aldus maakt Het oudste geheugen op aarde weliswaar mooie reclame voor de Keltische geschiedenis, maar blijft de doelgroep beperkt.
Door Koen Uffing.
Herman Clerinx, Het oudste geheugen op aarde. Verhalen uit de Keltische wereld.
De Geus, 2020. 320 pagina’s.
ISBN: 9789044543933
€20,00
STEUN JONGE HISTORICI, BESTEL DIT BOEK VIA ATHENAEUM BOEKHANDEL
Lees hier meer over ons affiliate partnerprogramma.
Koen Uffing is een historicus met een passie voor schrijven. Hij schrijft veel over herinneringscultuur en de Noordse mythen.Samen met Anne Rozekrans beheert Koen Pinkerness: een Engelstalige blog waarin zij schrijven over de moderne versies van historische mythen. Op dit moment zijn zij bezig met een crowdfunding-campagne. Zij kunnen worden gevolgd op Instagram.
