Recensie | Kolonialisme! De vloek van de geschiedenis

Nederland lijdt aan tunnelvisie. Dat betoogt historicus Martin Bossenbroek in zijn pamflet Kolonialisme! De vloek van de geschiedenis, dat eind 2024 in de schappen kwam. De auteur, onder meer bekend van zijn boeken De Boerenoorlog, De Wraak van Diponegoro en De Zanzibar Driehoek, ziet de maatschappelijke discussie over het Nederlands koloniale- en slavernijverleden als een splijtzwam in de samenleving, met polarisering als gevolg.

Bossenbroek stelt dat de ‘borstkloppers’ zoals Geert Wilders met trots naar het Nederlandse verleden kijken en weigeren de zwarte bladzijden te erkennen, terwijl  de ‘boetedoeners’ zich daarentegen juist alleen maar op die zwarte bladzijden storten, waardoor er een eenzijdig beeld van de koloniale geschiedenis wordt geschetst. Terwijl de borstkloppers en de boetedoeners elkaar de lucht voor de mond wegademen, worden autocraten als Putin en Xi Jinping in de hand gespeeld. Het ‘Westen’ (lees: Nederland) laat immers zelf zien hoe fout het was.

‘Leeswereldreis’

In een poging ons voor verdere polarisatie te behoeden, neemt Bossenbroek ons mee op een ‘mondiale speurtocht’ langs landen met een koloniaal- en slavernijverleden. Hoe gaan zij daar heden ten dage mee om en wat kunnen wij van hen leren? Daarbij passeren niet alleen de traditionele koloniale mogendheden de revue, maar ook Rusland, China en Turkije komen ter sprake. Hoewel verre scheepstochten naar andere continenten uit hun plaatje ontbreken, is hun verleden evengoed gekenschetst door hevige expansiedrang met gewelddadige onderdrukking tot gevolg.

Bossenbroeks uiteenzetting van voormalige kolonisatoren leveren geen voorbeelden op die het waard zijn om te volgen. Het wordt al snel duidelijk dat landen als Spanje en Portugal überhaupt weinig tot geen aandacht besteden aan hun koloniale verleden en dat landen als Rusland en China hun gewelddadige verleden überhaupt niet erkennen of nog erger, herschrijven.

Wie iets wil leren over de omgang met het eigen koloniale verleden, doet er beter aan te kijken naar de voormalige koloniën. Zo ziet Bossenbroek Brazilië en Zuid-Afrika, maar ook Indonesië als landen waarvan te leren valt. Wat deze landen gemeen hebben, is dat zij het verleden grotendeels achter zich hebben gelaten en zich in plaats daarvan juist focussen op de duistere zaken in de postkoloniale geschiedenis, zoals Indonesië dat doet over de massamoord op vermeende communisten na de mislukte staatsgreep in 1965.

De leeswereldreis laat ons dan ook zien (en dat komt Bossenbroek goed uit) dat geen enkel land perfect is. Ook de landen die beter om lijken te gaan met hun koloniale verleden, die geen ‘oude wonden openrijten’, krijgen te kampen met andere schokkende geschiedenissen of koersen af op een steeds autocratischer systeem. Zo slecht zijn we dan toch niet?

Een voortrekkersrol

Bossenbroek heeft gelijk. De gewelddadige koloniale geschiedenis is niet alleen van Nederland. Die was van vele landen, over vele eeuwen en over meerdere continenten. En die was ook niet alleen van vroeger. Ook van nu. Terwijl wij in Nederland bezig zijn discussie te voeren over gebeurtenissen in het verleden, vinden er heden ten dage nog altijd schendingen van mensenrechten, zoals slavernij plaats. En ja, de maatschappelijke discussie leidt niet automatisch tot verzoening en verbinding.

Dat zijn valide punten. Maar ik ben veel minder negatief gestemd. Persoonlijk vind ik het ontzettend gaaf dat wij als Nederland een voortrekkersrol bekleden als het gaat om de omgang met ons koloniale en slavernijverleden. Dat ons staatshoofd en onze voormalig premier excuses aanboden voor het extreme geweld in Indonesië en voor het slavernijverleden, getuigt van moed en maatschappelijk inzicht. De geschiedenis recht in de ogen aankijken, dat is hoe je naar mijn idee stappen vooruit maakt. Dat we ons daarbij steeds meer zijn gaan focussen op de verhalen van hen die onder koloniaal bewind of in slavernij leefden, en daarbij ook in gesprek gaan met hun nazaten, is een goede ontwikkeling. Wie de polarisering tegen wil gaan en voor verbinding wil zorgen, zorgt er juist voor dat alle partijen om tafel zitten.

De leeswereldreis langs verschillende landen en hun omgang met hun koloniale verleden was een onderzoek dat ik al geruime tijd wilde lezen en ook in pamfletvorm blijft Bossenbroek een prettige schrijver. In zekere mate herken en erken ik de extreme voorbeelden van ‘borstkloppers’ en ‘boetedoeners’, die de discussie over ons verleden teweegbrengt. Maar dat zijn excessen. En daarbij zijn historici altijd overgeleverd aan hen die hun werk lezen, beoordelen en gebruiken als hout voor een vurige discussie. Hoewel Bossenbroeks pamflet prikkelend was, vond ik het niet overtuigend. Ik had graag meer willen lezen over Nederland als voortrekker in dit maatschappelijke debat. Kijken er landen naar ons en wat vinden zij ervan?

Al met al zou ik dit boek aanraden aan iedereen met interesse voor koloniale geschiedenis. Hoe vind jij dat we ermee om moeten gaan?

Door Luc Meijboom

Berichten gemaakt 1270

Gerelateerde berichten

Type je zoekwoorden hierboven en druk op Enter om te zoeken. Druk ESC om te annuleren.

Terug naar boven