Te midden van alle radicale en extreme debatten tussen voor- en tegenstanders van het abortusrecht, komt Madeleijn van den Nieuwenhuizen (1991) met een genuanceerd en geëngageerd werk over abortus en zelfbeschikking. Van den Nieuwenhuizen is rechtshistoricus (PhD-kandidaat aan de City University of New York) en mediacriticus (ook wel bekend via haar Instagramaccount @zeikschrift). In juli 2022 werd Leven en laten leven gepubliceerd, vlak na de overruling van Roe v. Wade op 24 juni.
Persoonlijke verhalen en gesprekken
De aanloop naar Roe’s overruling was aanleiding voor het schrijven van het boek, vertelt Van den Nieuwenhuizen. Toen de staat Mississippi een rechtszaak tegen abortus aanspande en in hoger beroep bleef gaan tot ze bij het Hooggerechtshof aanklopten, wisten veel mensen dat het menens was. Van den Nieuwenhuizen schreef een gedreven persoonlijk essay en vroeg tevens via haar Instagramaccount aan mensen om hun mening en observaties omtrent abortus te delen. Een selectie van deze Instagramreacties is na het essay in het boek opgenomen. Het essay neemt ons mee langs de Amerikaanse en Europese rechtsgeschiedenis op het gebied van abortus, langs argumenten van voor- en tegenstanders en persoonlijke verhalen van Van den Nieuwenhuizen en haar omgeving. Ook komen filosofische benaderingen van ‘zelfbeschikking’, ‘termijngrenzen’ en ‘het recht op leven’ en het belang van toegankelijke abortuszorg aan bod. Het essay is fragmentarisch geschreven, waardoor het soms wat van hak op de tak lijkt te springen, maar het is duidelijk dat Van den Nieuwenhuizen de lezer mee wil nemen in haar eigen interne strijd met alle gedachtenspinsels, gevoelens en ervaringen van dien. De selectie van Instagramreacties gaat onder andere over zelfbeschikking, het abortusrecht beschermen, vrije keuze, religie, bedenktijd, verdriet en vrijheid.
In vogelvlucht door de geschiedenis van het abortusrecht
Van den Nieuwenhuizen legt kort uit hoe Roe in het afgelopen jaar overruled is en welke discussies er de afgelopen decennia gehouden werden. Verder gaat ze niet heel diep in op de geschiedenis van het abortusrecht in de VS, bijvoorbeeld over het ontstaan van Roe v Wade of over de Planned Parenthood v. Casey-zaak in 1991. Ze zoomt voornamelijk in op hoe men erin gefaald is om Roe overeind te houden. Ook neemt ze ons kort mee langs alarmerende signalen in Polen en beschrijft ze hoe de twintigste eeuw in Nederland er qua abortusrecht uitzag. Scherp wordt opgemerkt dat abortus, ook in Nederland, legaal is maar nog steeds juridisch gezien niet gelijkstaat aan reguliere medische procedures. Als je wilt onderzoeken of begrijpen hoe er systematisch een taboe op abortus blijft hangen, zou dat als een belangrijk uitgangspunt kunnen dienen.
Niet iedereen een extreme of steevaste mening
Van den Nieuwenhuizen maakt uiteindelijk slechts subtiel gebruik van de rechtshistorie om haar pleidooi over zelfbeschikking en abortusrecht sterk te maken. Ze wil met dit boek voornamelijk een breed publiek motiveren om genuanceerde gesprekken te voeren. Dat blijkt ook als je de op Instagram verzamelde reacties leest: je kunt van alles zeggen over ‘(quasi-)wetenschappelijke feiten’ die dienst doen als argumenten en angstaanjagend anti-abortusactivisme, maar wat de meeste personen met baarmoeders voelen is niet altijd zo extreem als de discussies doen denken. Veel mensen, onder wie ook Van den Nieuwenhuizen, ervaren sterke twijfels en onzekerheid en hebben daarom geen eenduidige mening. Het extreem houden van de discussies zorgt eerder voor polarisatie en heftige onenigheid, terwijl praten over wat iemand verstaat onder ‘leven’ en ‘zelfbeschikking’ eerder een verbindende werking zou kunnen hebben.
Stevige handvaten voor een genuanceerd gesprek
Voor de maatschappelijk geëngageerde lezer, podcast-luisteraar of praatprogrammakijker, bevat dit boek niet veel nieuwe argumenten voor een discussie over abortus. Het zet de lezer wel aan het denken over hoe kwetsbaar onze wetten en rechten zijn en over wat voor gesprekken je ook kunt voeren over een (wellicht gedwongen) beladen onderwerp. Ook biedt Van den Nieuwenhuizen een inkijkje in andermans inzichten, wat heel verfrissend kan zijn als je gewend bent om in een echochamber van gelijkgestemden te discussiëren over het onderwerp, en biedt ze stevige handvaten om jezelf te blijven verdiepen en uitdagen. Zeker een must-read als je met stomheid geslagen bent door de recente ontwikkelingen in de VS en angstig bent voor wat er komen gaat in Europa.
Door Sheline Kap.
Steun Jonge Historici, bestel dit boek via Athenaeum Boekhandel
Lees hier meer over ons affiliate partnerprogramma
Madeleijn van den Nieuwenhuizen, Leven en laten leven, een gedachtewisseling over abortus en zelfbeschikking
Uitgeverij Atlas contact, 2022. 120 pagina’s.
ISBN: 9789045045078
€ 16,99
Sheline Kap (1997) heeft culturele antropologie en ontwikkelingssociologie en geschiedenis aan de Universiteit Leiden gestudeerd. Haar bachelorscriptie (2019) ging over de invloeden van de koloniale overheersing op de inheemse bevolking en de biodiversiteiten in het regenwoud in Clayoquot Sound, Canada. Voor haar masterscriptie aan de Universiteit van Amsterdam (2022) onderzocht ze de leescultuur in Nederlands-Indië tijdens de Japanse bezetting van 1942 tot 1945. Ze is nu werkzaam bij de Gemeente Amsterdam als eindredacteur.
