Het laatste decennium is het slavernijverleden als historisch onderwerp een steeds belangrijkere rol gaan spelen binnen de Nederlandse maatschappij. Nieuwe onderzoeken leerden ons over de Nederlandse kolonies en hun plantages, hun investeerders, de rederijen, handelscompagnieën en hun slavenschepen. Maar al die nieuwverworven kennis, verzadigt niet. Waar blijft het perspectief van hen die de gruwelen van slavernij aan den lijve ondervonden? In hun nieuwe boek, Ooggetuigen van de Nederlandse Slavernij, stellen Karwan Fatah-Black en Camilla de Koning het perspectief van de slaafgemaakten centraal. De hoofdstukken volgen een chronologische opvolging van verschillende stadia van slavernij, waardoor ooggetuigen van verschillende scenario’s uit het Nederlands slavernijverleden aan bod komen.
Een nieuwe methode
“Veel te lang hebben historici blindelings vertrouwd op de verhalen van de mannen met de macht”. Historici hebben zich tot op heden nog maar weinig proberen te verplaatsen in het perspectief van de slaafgemaakten en zijn veelal uitgegaan van de perspectieven van de mannen aan de macht. Deze methode van onderzoek lijkt maar lastig weg te wuiven, niet in de laatste plaats omdat het perspectief van de slaafgemaakten maar weinig in de archieven voorkomt. Zelfs wanneer hun stemmen doorechoën in scheepsjournalen en getuigenverklaringen, moeten we niet vergeten wie ze opschreef.
Maar is het ‘perspectief van de ongehoorde getuigen’ dan überhaupt wel in kaart te brengen? De auteurs herinneren ons meermaals aan het feit dat bewaarde ooggetuigenverslagen van hen die gedwongen in slavernij leefden uniek zijn in de archieven. Hoewel de auteurs trachtten nieuwe perspectieven te onthullen in de verschillende scenario’s van slavernij, ontkomen zij er niet aan om terug te vallen op de welbekende verslagen uit de slavernijgeschiedenis, zoals van Olaudah Equiano en John Gabriel Stedman. Toch stuitten Fatah-Black en De Koning op bijzondere, nog weinig gehoorde verhalen. De auteurs gebruiken een vlotte schrijfstijl en hanteren een scherpe nuance bij het analyseren van hun archiefmateriaal. Het gebruik van vroegmoderne citaten biedt daarbij een interessante inkijk in de flarden van informatie die de nieuwe perspectieven in dit boek opmaken.
Vroedvrouwen en manumissie
“Kwamen koloniale vrouwen samen bij het kraambed, ongeacht hun huidskleur?” De ontdekking van het leven van vroedvrouwen in de kolonie van Suriname is één van die bijzondere verhalen. Door snippers archiefmateriaal uit verhoren, plantage-inventarissen en lijsten van ‘gequalificeerde personen’ elkaar te laten aanvullen, wordt een helder beeld geschetst van de slaafgemaakte vroedvrouw. Zij bleken een unieke en zelfstandige positie in de kolonie te bekleden. De bronnen sluiten niet uit dat het in de kolonie van Suriname gewoon was om als slaafgemaakte de rol van vroedvrouw te bekleden voor baby’s met een Europese afkomst. Ook het verhaal van Cornelius Americanus, in slavernij geboren op de plantage La Solitude en na vrijlating getrouwd met de Nederlandse Jannetje, spreekt tot de verbeelding. Een kruisbestuiving van verschillend archiefmateriaal maakt het mogelijk het verloop van hun levens te schetsen. Maar, “Hoe Jannetje en Cornelius zelf dachten over hun reizen naar Paramaribo valt buiten de overgebleven bronnen”. Het gevolg van deze ontdekkingen is dan ook een nieuwe stroom aan vragen over de personen in kwestie. Hoewel het de auteurs niet altijd lukt deze vragen zelf te beantwoorden, weten ze de lezer het belang van deze nieuwe vragen en het geboden perspectief goed op het hart te drukken. Tegen de asymmetrie in het archiefmateriaal is weinig te doen. Maar, stellen de auteurs: “Weloverwogen speculatie moet deel zijn van ons onderzoek”.
Na de komma
Ooggetuigen van de Nederlandse Slavernij laat zien dat er nog ontzettend veel bijzondere verhalen over het Nederlandse slavernijverleden te vertellen zijn. Kilometers aan archiefmateriaal staan nog altijd te wachten op de nieuwsgierige handen van historici. Door op een kritische en genuanceerde manier om te gaan met dit archiefmateriaal, de focus te verleggen op de slaafgemaakten en niet schuw te zijn om vragen te blijven stellen, kunnen de verhalen van de gewone ‘Katibo’ (Sranan voor gevangenen) aan het licht worden gebracht. Dit boek is niet zomaar een beschrijving van nieuwe verhalen, maar een oproep aan historici om een nieuwe weg in te slaan.
Terecht wordt in het besluit de vraag opgeworpen of we door het onderzoeken van hoofdpersonages en de “gewelddadige dood, korte levens en marteling” van de slaafgemaakten te belichten, er recht wordt gedaan aan de levens van die vele miljoenen mensen. Dit boek zet aan tot een verandering in de kijk op het slavernijverleden door met een nieuw perspectief de autonomie en de eigenheid van deze mensen te belichten. Ik ben overtuigd. Alleen het bewandelen van nieuwe paden zal ervoor zorgen dat we verder kunnen naar wat achter de komma staat.
Door Luc Meijboom
Ooggetuigen van de Nederlandse slavernij: Van overtocht tot opstand
Karwan Fatah-Black & Camilla de Koning
Uitgeverij Querido, 2024
ISBN: 9789021425467
€22,99 | 224 pagina’s
Steun Jonge Historici, bestel dit boek via Athenaeum Boekhandel
Lees hier meer over ons affiliate partnerprogramma
Luc Meijboom (1997) studeerde geschiedenis aan de Universiteit Leiden. Hij is gespecialiseerd in koloniale geschiedenis en schreef zijn masterscriptie over verzet van slaafgemaakten aan boord van Zeeuwse slavenschepen. Momenteel houdt hij zich bezig met verschillende (onderzoeks)projecten binnen de Nederlandse slavernijgeschiedenis. In zijn vrije tijd is Luc vooral buiten te vinden, aan de wandel of op een zonnige plek met een boek.
Eén gedachte over “Recensie | Ooggetuigen van de Nederlandse slavernij: Van overtocht tot opstand”
Reacties zijn gesloten.