Recensie: Ottie Thiers – Vught en Cromvoirt in kaart

Ottie Thiers
Vught en Cromvoirt in kaart
Stichting Erfgoed Vught, Stichting Vughts Museum, HaEs producties, Vught/De Bilt, 2017
ISBN: 9789492513069
€ 29,50

 

In november 2017 werd in het mooie raadhuis van Vught een nieuwe historische atlas gepresenteerd. Onder de titel Vught en Cromvoirt in kaart bracht De Kaartclub, de redactie bestaande uit historici en geografen, een selectie van vijfhonderd jaar aan historische kaarten van Vught en omgeving in één boek samen. Op chronologische wijze neemt historicus en eindredacteur van meerdere regionale geschiedenisboeken, Ottie Thiers, de lezer mee door de geschiedenis van de beroemde en soms wat beruchte gemeente in Noord-Brabant. De tachtig pagina’s tellende atlas is een initiatief van de Stichting Lokale Geschiedschrijving van Vught en het Vughts Museum en is uitgegeven op een groot formaat met een gedetailleerde uitleg bij de historische kaarten.

500 jaar aan kaarten
Sinds het begin van de zestiende eeuw zijn handgetekende en gedrukte kaarten gemaakt waarop Vught en Cromvoirt te zien zijn. De oudste kaart is bijvoorbeeld gemaakt door keizerlijk geograaf Jacob van Deventer in 1536. Daartoe horen militaire kaarten van belegeringen zoals die van ’s-Hertogenbosch in 1629, verdedigingslinies en onderwaterzettingen, civiele kaarten van polders en grensscheidingen, tienden en grondbezit, weg- en kanaalontwerpen en vanaf de negentiende eeuw uniforme stafkaarten. Op de laatste soort kaarten zijn de enorme veranderingen in infrastructuur te zien, zoals de explosieve groei van bebouwing en de aanleg van vestingwerken, (spoor-)wegen en de door Vughtenaren geliefde recreatieplas de IJzeren Man in de twintigste eeuw.

De kaarten worden begeleid door een gedetailleerde beschrijving. Thiers gaat in de toelichtingen naast de kaarten in op de historische achtergrond en betrouwbaarheid van de kaarten, door onder meer de kaartenmakers en de aanleiding voor het tekenen van de kaarten te beschrijven. Interessant is dat Thiers hierbij gebruik maakt van digitale projecties, die op een moderne basiskaart liggen waardoor oude historische plekken weer in Vught en Cromvoirt terug te vinden zijn. Zo was lange tijd onzeker waar een artillerie-exercitie op de Vughterhei heeft plaatsgevonden, maar door middel van deze kaarten en de zoektocht naar pek en salpeter is het gebied waar de exercitie mogelijk heeft plaatsgevonden veel kleiner geworden: “In 1776 hielden de compagnieën van kolonel D.E. Musly en kapitein B.E. Paravicini di Capelli een meerdaagse artillerie-oefening op de Vughterhei. Nadien is er deze fraaie kaart van gemaakt. Door wie en waarom zijn nog vragen die openstaan voor nader onderzoek. Waar de oefening precies gehouden is valt niet met zekerheid te achterhalen. […] De Schijf-wijsers klimmen na het schieten uit hun gat om aan te wijzen waar de gloeiende kogels het doel geraakt hebben. […] Mocht iemand op circa negentig meter van de Loonsebaan resten pek en salpeter in zijn tuin vinden, dan kunnen we deze kaart exact lokaliseren.”

Een ander voorbeeld van de gedetailleerde beschrijving is de belegering van ’s- Hertogenbosch door stadhouder Frederik Hendrik waarbij Vught een kwartier wordt en standplaats van de stadhouder: “Het eerste en grootste kwartier, dat van Frederik Hendrik (ca. 20.000 man), is in Vught. Zelf logeert de prins in Heymen-huis (kasteel Maurick). De Pieterskerk fungeert als logement voor de afgevaardigden van de Staten-Generaal. Hoge officieren hebben elk een passende woning betrokken. Muizerick is voor de bevelhebber van de garde. Monicx-huys en herberg ’t Bijltje voor cavalerie-officieren. De generaal van de artillerie logeert in een bescheidener woning aan het Marktveld […], etc.” Al deze genoemde plaatsen zijn voor Vughtenaren bekende plekken en nog steeds terug te vinden. De beschrijving hiervan is voor de inwoners als een historische laag over hun dorp heen.

Regionale geschiedenis hip?
Het lijkt alsof regionale geschiedenis sinds de jaren zestig een plekje in de cultuurgeschiedenis heeft verworven. Regionale geschiedschrijving en projecten, zoals deze historische atlas, worden steeds professioneler en moderner aangepakt door kleine musea en stichtingen. Het gaat hierbij vaak om bottom up-geschiedenis en alledaagse geschiedenis met de gewone burger in het midden.

Ondanks de modernisering van regionale geschiedschrijving wordt een jonger publiek lang niet altijd aangesproken: ondergetekende was tijdens de boekpresentatie van de historische atlas de enige aanwezige die zich een jonge historicus mocht noemen, en waarschijnlijk zelfs de enige niet gepensioneerde. Het zal naar verwachting nog wel een generatie duren voordat een steeds jonger publiek kennis maakt met de eigen regionale geschiedenis.

Het is dan ook aan te raden regionale atlassen zoals Vught en Cromvoirt in kaart niet alleen te presenteren in raadhuizen en gemeentekantoren, maar ook op middelbare scholen in vakoverstijgende projecten van geschiedenis en aardrijkskunde. Behalve dat het goed aansluit op de koers in het geschiedenisonderwijs om meer aandacht te besteden aan nationale en regionale geschiedenis, wat blijkt uit de invoering van de historische Canon (en de vele regionale canons) en de Tien Tijdvakken door commissie van Van Oostrom en Van Rooy, maken jongeren kennis met de geschiedenis van waar zij wonen, dat deel van hun identiteit uitmaakt. Geschiedenis is een optelsom van het verleden, maar regionale geschiedenis is een optelsom van jouw verleden en identiteit!

Door Joyce van Os

Joyce van Os heeft in 2011 de master Cultuurgeschiedenis en in 2012 de master Leraar Geschiedenis en Staatsinrichting aan de Universiteit Utrecht afgerond. Zij is afgestudeerd op narrativisme in community museums en Molukse geschiedenis, en op intercultureel onderwijs, en historische films in het geschiedenisonderwijs. Sinds 2012 geeft zij geschiedenis en Duits op een middelbare school.

 

Berichten gemaakt 1231

Gerelateerde berichten

Type je zoekwoorden hierboven en druk op Enter om te zoeken. Druk ESC om te annuleren.

Terug naar boven