Het is een universeel onderschreven waarheid dat Jane Austen fans wereldwijd immer nog behoefte hebben aan nieuwe filmadaptaties van het oeuvre van hun heldin. Maar wat maakt van een Austen adaptatie nou een goede? Hoe meer er verschijnen, hoe duidelijker de algemene voorwaarden zich lijken aftekenen. De afgelopen jaren zagen we al herinterpretaties van klassiekers als Emma (2020), maar kregen we ook voor het eerst verfilmingen te zien van Austens onafgemaakte werken, zoals Love & Friendship (2016) en Sanditon (2019-2022). De resultaten werden op zijn zachtst gezegd wisselend ontvangen. Geen wonder dus dat er met spanning werd uitgekeken naar de eerste poging van Netflix, die koos voor Persuasion. In hoeverre is de internationale streamingservice erin geslaagd de maatstaven na te leven?
Complexe volwassenheid
Persuasion is misschien niet Austens bekendste boek, maar heeft wel een bijzondere positie binnen haar repertoire. Het werd zes maanden na de dood van de schrijfster gepubliceerd en was de laatste roman die zij bij leven afmaakte. Daarnaast is Persuasion volgens Austenfans en -experts het meest romantische boek uit haar oeuvre. Bovendien is het veruit haar meest volwassen boek. Austen schreef het verhaal aan het einde van haar leven, toen ze rond de 40 was. Hierdoor is het hoofdpersonage Anne Elliot, in tegenstelling tot bijvoorbeeld een Elizabeth Bennett uit Pride and Prejudice of een Elinor Dashwood uit Sense and Sensibility, ouder, wijzer en over het algemeen genomen een stuk complexer.
Acht jaar vóór de gebeurtenissen uit het verhaal, werd Anne (in de film gespeeld door Dakota Johnson) door haar familie overtuigd om haar verloving te verbreken met kapitein Frederick Wentworth (Cosmo Jarvis). De jongeman had namelijk nog geen geld of rank, waardoor hij volgens Annes rijke bloedverwanten geen gewenste partij was. Maar door de verslechterde financiële situatie van de Elliots, komen de voormalige geliefden elkaar bij toeval weer tegen en krijgen ze een nieuwe kans om geluk te vinden.
Zowel het boek als deze nieuwe adaptatie bevatten een aantal klassieke ingrediënten die de romans van Austen rijk zijn. Zo is er de bekende uitvergroting van de belachelijke Engelse upperclass typetjes. In het bijzonder de vertolkingen van Richard E. Grant als Annes ijdele vader en Mia McKenna-Bruce als haar zo mogelijk nog narcistischere zusje Mary zorgen voor de onmiskenbare Austeneske humor. Ook de levenslessen die de auteur haar publiek altijd wilde meegeven mogen niet ontbreken, zoals over de vormende kracht van overtuiging, het belang van welvaart voor persoonlijk geluk en hoe iemands omstandigheden niet voor eeuwig vaststaan. Maar bovenal staat er natuurlijk ook in dit verhaal een romantische liefde centraal, waarvan de diepgang in eerdere adaptaties uit 1995 en 2007 sterk uit de uit de verf kwam.
Vlijmscherpe humor
In recentere jaren hebben filmmakers zich er echter vooral op gericht om Jane Austens vlijmscherpe humor groter in beeld te brengen, waardoor Love and Friendship (2016) en Emma (2020) meer komedies zijn geworden dan kostuumdrama’s. Het is duidelijk dat regisseuze Carrie Cracknell met bijvoorbeeld een moderner vocabulaire en personages deze trend wilde voortzetten in haar versie van Persuasion. In sommige adaptaties vóór de hare hebben dit soort elementen wél goed uitgepakt, zoals het geval is in de film Clueless (1995), die gebaseerd is op Austens Emma (1815), of in Bridget Jones’ Diary (2001), waar Pride and Prejudice (1813) de inspiratie voor was. In deze moderne hervertellingen werd Austens originele verhaal echter compleet naar de moderne tijd verplaatst. En dat gebeurt niet in Persuasion. De combinatie van het hedendaagse en het historische, die Cracknell probeert te bewerkstelligen, werkt niet. En dat gaat ten koste van het belangrijkste onderdeel van het verhaal, namelijk het personage Anne Elliot zelf.
Austens Anne was een intelligent, onderlegd en aantrekkelijk personage, waar in Johnsons portrettering weinig van overblijft. De wijndrinkende, in zelfmedelijden zwelgende en zichzelf voor schut zettende Anne die we in de film zien, is ver verwijderd van het melancholische maar tegelijkertijd zelfverzekerde personage door Austen op papier werd gezet. Als bijproduct wordt de interactie tussen Anne en haar lang verloren liefde Frederick niets meer dan een ‘frenemies becoming lovers’ narratief, wat een schandalige oversimplificatie is. Wat tot slot Austens slimme vertelstijl doet verbleken, is dat Johnson continu de vierde wand breekt om de kijker van uitleg te voorzien. Dit zou een verwijzing kunnen zijn naar Austens gebruik van de vrije indirecte rede in dit boek. Maar er wordt teveel nadruk op gelegd om de slimme stijl van het boek te kunnen behouden.
Feel-good film
Persuasion is al met a l een historische romantische komedie, een vermakelijke feelgood-film, die ver verwijderd is van het virtuoze origineel, wat de Jane Austen-liefhebbers wereldwijd zal teleurstellen. Kijkers die minder bekend zijn met het werk van de Engelse schrijfster zouden echter best een vermakelijke avond kunnen hebben met deze film. Maar al het moois dat Jane Austen hen te bieden heeft, krijgen ze niet mee. En de film zet niet noodzakelijkerwijze aan tot het uitproberen van het bronmateriaal.
Door Jasmijn Groot.
Persuasion (2022)
Geregisseerd door Carrie Cracknell
Nu te zien op Netflix
Jasmijn Groot heeft Geschiedenis en Oudheidkunde gestudeerd aan de Universiteit van Amsterdam en de Vrije Universiteit, met een specialisatie in genderstudies en vrouwengeschiedenis. Tijdens haar studie was ze onder andere redactrice voor Skript Historisch Tijdschrift en CODEX Historiae. Ze zet haar passie voor vrouwengeschiedenis voort bij Jonge Historici, Feminist Evolution Leiden en op haar website www.jasmijn-groot.nl.
