Recensie | Philippe Sands – De Rattenlijn

Philippe Sands is er opnieuw in geslaagd een meesterwerk te schrijven. Tijdens het onderzoek voor zijn vorige boek, Galicische Wetten, waarin hij op zoek gaat naar de geschiedenis van zijn Joodse grootouders en hun familie tijdens de Tweede Wereldoorlog, kwam hij in contact met Niklas Frank, de zoon van de toenmalige gouverneur van Galicië. Deze bracht hem in contact met Horst Arthur Wächter, de zoon van Otto Wächter die tijdens de Tweede Wereldoorlog regeerde over Krakau. Terwijl Niklas de daden van zijn vader afschrijft, gelooft Horst dat zijn vader het goede probeerde te doen. In navolging van zijn moeder Charlotte, beschouwt hij het als zijn missie om ook anderen van de onschuld van zijn vader te overtuigen. Talloze brieven, dagboeken en papieren die zijn moeder verzameld en bewaard heeft en na haar dood overgedragen heeft aan Horst moeten het bewijs vormen dat Otto een goed mens was die een goed bestuur probeerde te voeren in Polen. Samen met Horst probeert Philippe Sands te achterhalen wat er met zijn vader gebeurd is.

Levende geschiedenis

In De rattenlijn wordt de lezer meegevoerd met de zoektocht naar Otto Wächter, wie was hij, wat dreef hem en wat is er met hem gebeurd? Heden en verleden worden hierin zeer goed afgewisseld. Sands neemt je mee naar het kasteel waar Horst woont en waar hij zich omringd heeft met zijn Naziverleden. Als het bij hem een verleden genoemd kan worden. Het is intrigerend hoe Horsts leven nog altijd verweven is met het nazisme. Hij werd door zijn moeder het nazikind genoemd en zelfs zijn namen verwijzen naar twee prominente nazi’s, Horst Wessel en Arthur Seyss-Inquart. Die laatste is tevens zijn peetvader, en de gesigneerde versie van Mein Kampf die hij van hem bij zijn geboorte kreeg, staat nog altijd in de boekenkast. Een foto van Seyss-Inquart prijkt naast zijn bed, evenals een foto van zijn vader in SS uniform. En dan zijn er de documenten van zijn moeder. Aan de hand van haar brieven, dagboeken en interviewopnamen wordt de lezer meegevoerd naar het verleden. Hier lezen we hoe de liefde ontluikt tussen de Oostenrijkse Otto Wächter en zijn toekomstige vrouw Charlotte en hoe hij besloot om lid te worden van de nazistische partij in Oostenrijk. We lezen hoe hij vriendschap sloot met Seyss-Inquart en Fischböck, die later de top van het bezettingsbestuur in Nederland gingen vormen. Daarna komt hij als banneling in Duitsland terecht, klimt hij op in de partij en speelt hij een rol in de Anschluss van Oostenrijk. Daarna wordt hij achtereenvolgens tot gouverneur van het district Krakau en van het district Galicië benoemt. In deze functies is hij verantwoordelijk voor de dood van honderdduizenden Polen en Joden. De familie Wächter is in die periode op de toppen van haar macht. Op en top een nazi-gezin.

Misdadiger of potentiële spion?

In 1944 slaat de situatie om. Charlotte gaat met de kinderen terug naar Oostenrijk, Otto krijgt eerst een functie in Italië, maar als de geallieerden optrekken moet hij vluchten voor zijn leven. Hij probeert aan te haken op de rattenlijn, de emigratieroute van nazi’s naar Zuid-Amerika. Na vier jaar in de Oostenrijkse bergen te hebben overleefd, waarbij hij via brieven contact blijft houden met Charlotte en ze hem iedere twee weken clandestien bezoekt, vertrekt hij opnieuw richting Italië. In Rome wil hij zijn papieren regelen voor de oversteek naar Zuid-Amerika. Hij is niet de enige nazi, die hier zijn toevlucht zoek, al snel bouwt hij een heel netwerk op van oud-nazi’s en Italianen die hem kunnen helpen. Acht maanden na zijn aankomst in Rome wordt hij plotseling ernstig ziek en overlijdt hij. Een natuurlijke dood? Of vergiftiging? Verschillende sporen worden gevolgd door Sands, meerdere opties onderzocht. De conclusie is onverwachts en onthutsend. Het zet de lezer aan het nadenken over rechtvaardigheid, macht en tegenstrijdige belangen. Toen na 1945 de verhouding tussen de geallieerden bekoelden en de Koude Oorlog begon, zagen zij in de nazi’s vakmensen die voor hun eigen doelen bruikbaar waren. Beide partijen namen hen in dienst als spionnen, de eigen politieke belangen gingen op die manier prevaleren boven het berechten van de nazi’s.

Meesterverteller

Philippe Sands heeft met De rattenlijn opnieuw bewezen dat hij een bijzonder goed speurder en een begaafde schrijver is. Het boek leest als een roman, terwijl ieder detail uitgezocht is. Hij weet de lezer mee te voeren in zijn zoektocht en zo ook iets van het historisch onderzoek te laten zien. Sporen volgen, tegen muren oplopen, nieuwe sporen zoeken en volgen en dat op zo’n manier dat het geen moment verveeld.

De gesprekken met Horst, waarbij hun meningen over Otto Wächter soms lijnrecht tegenover elkaar staan heeft hij goed verwoord. Sands brengt door zijn beschrijving op z’n minst respect of begrip op voor de missie die Horst zichzelf opgelegd heeft, terwijl hij geen moment zijn mening deelt.

Behalve het boek verscheen er ook een gelijknamige podcast over de geschiedenis van Otto Wächter en de rattenlijn: https://www.bbc.co.uk/programmes/p06lh2b5 Evenals het boek zeer knap gemaakt en een absolute aanrader!

Door Marleen van den Berg.


Philippe Sands, De rattenlijn. Leugens, liefde en gerechtigheid op het pad van een Nazi-vluchteling.
Uitgeverij Spectrum, 2020. 472 pagina’s.
ISBN: 9789000360284
€27,99


STEUN JONGE HISTORICI, BESTEL DIT BOEK VIA ATHENAEUM BOEKHANDEL

Lees hier meer over ons affiliate partnerprogramma.


Marleen van den Berg rondde recent de research master Colonial and Global History aan de Universiteit Leiden af. Tijdens haar studie specialiseerde zij zich in de contemporaine geschiedenis van Nederland en Nederlands-Indië. Sinds april 2018 is zij als promovendus verbonden aan het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies en de Universiteit van Amsterdam. Haar onderzoek richt zich op de Jodenvervolging in Rotterdam tijdens de Tweede Wereldoorlog en het rechtsherstel na de oorlog.

Berichten gemaakt 1231

Gerelateerde berichten

Type je zoekwoorden hierboven en druk op Enter om te zoeken. Druk ESC om te annuleren.

Terug naar boven