Robert Darnton is een gerenommeerd (cultuur)historicus, wellicht het meest bekend door The Great Cat Massacre (1984). Zijn nieuwste boek, Pirating and Publishing: The Book Trade in the Age of Enlightenment, is tot stand gekomen aan de hand van vijftig jaar lang onderzoek naar de (voornamelijk) achttiende-eeuwse boekindustrie. Het moge duidelijk zijn dat Darnton hierdoor beschikt over een schat aan gedetailleerde informatie.
De kracht van boeken
Darnton begint zijn werk door een interessante tegenstelling te schetsen. De omstandigheden waarin de achttiende-eeuwse boekindustrie opereerde waren zeer beroerd. Copyright bestond niet, eveneens als persvrijheid, en auteurs verdienden zelden genoeg om van te leven. Verder waren boeken geen toegankelijk medium. Een groot deel van de bevolking was analfabeet, daarnaast had het publiek dat wel kon lezen niet altijd de financiële middelen om boeken te kunnen kopen. Desondanks staat de Verlichting nu bekend als dé periode waarin met name Franse auteurs vele belangrijke publicaties uitbrachten. Het lag dus niet voor de hand dat deze stroming zo succesvol zou worden. Darnton betoogt dat piracy hier een belangrijke rol in heeft gespeeld.
Pirating: verkeerd?
In zijn boek benadrukt Darnton regelmatig het verschil tussen de achttiende-eeuwse manier van denken en onze moderne blik op deze periode. Piracy bracht bijvoorbeeld grote voordelen met zich mee. Oorspronkelijk waren boeken bestemd voor hogere klassen, die luxueuze uitgaven bestelden. Versies van pirates konden op een grotere schaal geproduceerd worden, waardoor deze boeken voor een lagere prijs op de markt verschenen. Deze werden daardoor toegankelijk voor een breder publiek. Darnton stelt dat deze ontwikkeling hielp om de Verlichtingsideeën op grote schaal te verspreiden, volgens hem waren de pirates zelfs noodzakelijk voor het uiteindelijke succes van de stroming. Hoewel het woord piracy vanuit een modern opzicht iets negatiefs impliceert, was dit in de achttiende-eeuwse praktijk lang niet altijd het geval.
Vruchtbare Halvemaan
Een andere interessante theorie die Darnton aanvoert is die van de Fertile Crescent of publishing houses. Omdat Frans in deze periode de lingua franca van Europa was, ontstond er volgens Darnton een Vruchtbare Halvemaan van Franstalige uitgeverijen. Deze liep van Amsterdam door Duitsland en Zwitserland, en eindigde in Avignon. Deze theorie is overtuigend gepresenteerd, mede omdat Darnton waakt voor het maken van generalisaties. Hij besteedt dan ook ruim aandacht aan onderlinge verschillen in de industrie. In Keulen had het Katholicisme bijvoorbeeld nog veel invloed, wat normaliter geen bodem bood voor succesvolle uitgeverijen. Omdat de bisschoppen echter tolerant stonden tegenover het publiceren van literatuur konden uitgeverijen zich hier alsnog gemakkelijk vestigen. Deze theorie maakt zeker nieuwsgierig naar verder onderzoek.
Details
Naast het geven van een informatieve schets van de achttiende-eeuwse boekindustrie, besteedt Darnton ook ruim aandacht aan specifieke voorbeelden die zijn verhaal kracht bijzetten. Uit correspondentie blijkt bijvoorbeeld dat de boekindustrie worstelde met het werk van Voltaire. Uitgevers vonden dat hij te veel verschillende edities van hetzelfde werk publiceerde en merkten op dat hij in nieuwe publicaties grotendeels dezelfde uitspraken deed. ‘By 1770, the entire book trade was waiting impatiently for the death of a great man who had caused them so much grief by tinkering with his texts.’ Deze gedetailleerde beschrijvingen, gepaard met commentaar van Darnton, leveren opvallende en soms komische inzichten op.
Methode
Aan zijn manier van schrijven wordt duidelijk dat Darnton zijn materiaal door en door kent. Soms lijkt het echter alsof hij zo opgaat in zijn eigen onderzoek, dat hij vergeet dat de lezer niet dezelfde archieven heeft bezocht. De Acknowledgements bieden hier deels een verklaring voor: Pirating and Publishing is eigenlijk bedoeld als naslagwerk voor A Literary Tour de France: the World of Books on the Eve of the French Revolution (2018). Beide werken benadrukken de situatie voorafgaand aan 1789 en lichten hierbij vooral de Franse en Zwitserse boekindustrie uit. Pirating and Publishing bespreekt de boekindustrie in een breder tijdsbestek en in een omvangrijkere geografische schaal, maar voor lezers van A Literary Tour de France zal dit boek veel herhaling bevatten. Desondanks lijkt Darnton ervan uit te gaan dat zijn publiek beide boeken heeft gelezen en dus eenzelfde voorkennis bezit. Het is jammer dat dit pas ná het lezen van Pirating and Publishing duidelijk wordt, hij neemt hiermee het risico een grote groep lezers bij voorbaat al uit te sluiten.
Cultuurgeschiedenis
In de inleiding schrijft Darnton hij dat hij het opzichzelfstaande verhaal van de boekindustrie wil vertellen, maar hiermee tevens een breder beeld van de achttiende eeuw hoopt te schetsen. Dat is zeker gelukt. Omdat hij zich al jarenlang met deze bronnen bezighoudt weet hij een nauwkeurige analyse van de boekindustrie in achttiende-eeuws Europa te geven. Zelfs als hij hierdoor soms lastig te volgen is, zorgen zijn interessante observaties ervoor dat hij de lezer niet verveelt. Robert Darnton geeft in Pirating and Publishing een gedetailleerd beeld van de boekindustrie ten tijde van de Verlichting. Hiermee maakt hij tegelijkertijd het belang van boeken zichtbaar.
Door Inge Kleefman.
Steun Jonge Historici, bestel dit boek via Athenaeum Boekhandel
Lees hier meer over ons affiliate partnerprogramma
Robert Darnton, Pirates and publishing: the book trade in the age of enlightenment.
Oxford University Press Inc, 2021. 416 pagina’s.
ISBN: 9780195144529
€38,99
Inge Kleefman (1999) behaalde haar bachelor Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en daarna behaalde ze de masteropleiding Geschiedenis (specialisatie Geschiedenis en Actualiteit) aan de Radboud Universiteit.
