Na Mythos en Helden kwam Stephen Fry in 2020 met nog een hervertelling van Griekse mythologie: Troje. In dit werk doelt Fry erop om de ingewikkelde oorzaak van de Trojaanse oorlog en de bijbehorende verhoudingen tussen de Olympische goden, mensen, halfgoden en families aan een breed publiek uiteen te zetten. Losjes gebaseerd op Homeros’ Ilias, beschrijft Fry de aanleiding tot de Trojaanse oorlog, de wrok van Achilles en de ondergang van Troje.
Culturele reconstructies van de Ilias
Het verhaal van de Trojaanse oorlog is op veel manieren gereconstrueerd: via literatuur, maar ook via films, games en kunst. Zo bestaan er meerdere schilderijen van dezelfde scène, Het oordeel van Paris, onder andere geschilderd door Peter Paul Rubens in 1636, door Walter Crane in 1909 en door Enrique Simonet in 1904. Een mooi maar beknopt overzicht van de beeldende kunst die over de mythes gaan is opgenomen in een katern in het boek, waaronder Het oordeel van Paris. De film Troy met onder andere Brad Pitt en Orlando Bloom in de hoofdrol in 2004 was een groot succes en zo zijn er nog vele andere films die gaan over de Trojaanse oorlog. Andere moderne reconstructies van de Griekse mythes omtrent de Trojaanse oorlog zijn games zoals Troy Total War Saga (2020) en Warrior: Legends of Troy (2011). Dat het verhaal mensen, vele duizenden jaren nadat de epos Ilias door Homeros geschreven is, aan blijft spreken, is duidelijk.
Troje van Stephen Fry is geen exacte reconstructie van Homeros’ Ilias, maar tracht het totaalplaatje van de Trojaanse oorlog weer te geven. Waar de Ilias begint bij de wrok van de held Achilles jegens de Griekse legeraanvoerder Agamemnon en de plaagvloek die Apollo over de Grieken heeft afgeroepen, begint Troje bij de stichting van de stad Troje. Fry neemt de lezer bij de hand door het complexe verhaal heen en werpt daarbij de lezer af en toe zinnen toe zoals ‘Je hoeft niet alle namen, alle bloedbanden en echtelijke relaties […] te onthouden’ en ‘Als je het tot nu toe kon volgen heb ik groot ontzag voor je’. Voor een oud-gymnasiast zoals ik was het lezen van Troje als het herinneren van namen en verhalen waarvan ik niet meer wist dat ik ze kende.
Mythe en werkelijkheid
Fry eindigt zijn werk met een historiografisch betoog over de grenzen en overlappingen tussen mythe en werkelijkheid. In dit betoog komen interessante vragen aan bod zoals ‘Hoe kan het dat Homeros zoveel wist over gebeurtenissen die zeker vierhonderd jaar voor zijn tijd hadden plaatsgevonden?’ en ‘Waar lag Troje precies?’, waar historici en archeologen nog steeds niet over uit zijn. Ook vraagt Fry zich af of ‘feiten en bewijzen’ relevant zijn in het geval van mythologische verhalen. Uiteindelijk zijn de elementen van de mythologie, zoals religieuze, ethische en culturele aspecten van de oude Grieken, veel interessanter en waardevoller om te bestuderen dan oneindig te zoeken naar concrete feiten en bewijzen, aldus Fry. De verhalen die schrijvers zoals Homeros schreven hadden een doel, het beoogde de mensen wijsheid bij te brengen over de gevolgen van wrok, en over liefde en oorlog.
Wederom veel humor en luchtigheid
Fry’s schrijfstijl is net zoals in Mythos en Helden humoristisch en luchtig. In veel gevallen helpt de schrijfstijl bij het kunnen volgen van de ingewikkelde verhaallijn, maar hier en daar gaat Fry een beetje te ver in de creatieve vrijheid van een hervertelling. Humoristisch bedoelde toevoegingen zoals ‘‘ ‘Als ik moet sterven, ben ik daartoe bereid als een trots prins van Troje,’ zei hij, om vervolgens het nobele effect te verpesten met een niesbui” zou ik bijna als een grappige cartoonaflevering voor mij zien, in plaats van het epische verhaal met legendarische personages dat Fry aan de gewone man wil overbrengen. Ook de uitbarsting van Achilles tegen Agamemnon (“‘Jij verachtelijke drol uit de aars van Tyfon’”) voelt niet helemaal op zijn plaats maar eerder onnozel, als je het vergelijkt met Achilles’ strijdlustige woorden in de Ilias: ‘Your black blood will soon be flowing down my spear’ (Homer – The Iliad, Penguin Classics 2003). Gelukkig voor Fry werkt zijn humoristische manier van vertellen in de meeste gevallen wel, zeker voor het brede publiek dat hij wil bereiken.
Door Sheline Kap.
Steun Jonge Historici, bestel dit boek via Athenaeum Boekhandel
Lees hier meer over ons affiliate partnerprogramma
Stephan Fry, Troy. Een duizelingwekkend verhaal van liefde en oorlog.
Vertaald door Frits van der Waa, Pon Ruiter en Henry Corver.
Penguin UK/Thomas Rap uitgeverij, 2020. 496 pagina’s.
ISBN: 9789400406865
€24,99
Sheline Kap (1997) heeft Culturele Antropologie en Ontwikkelingssociologie aan de Universiteit Leiden gestudeerd en vervolgens een jaar gewijd aan Geschiedenis aan dezelfde universiteit. Haar bachelorscriptie (2019) ging over de invloeden van de koloniale overheersing en commerciële activiteiten op de inheemse bevolking en de biodiversiteiten in het regenwoud in Clayoquot Sound, Canada. Op dit moment doet ze onderzoek voor haar masterscriptie aan de Universiteit van Amsterdam naar de boekcultuur in Nederlands-Indië tijdens de Japanse bezetting (1942-1945) gedurende de Tweede Wereldoorlog.
