In de geschiedschrijving zijn de grote veldslagen al lang en breed onderzocht, geanalyseerd en verhaald. Dit geldt ook voor de bekendste veldslagen van de Vietnamoorlog, zoals de slag om Dien Bien Phu en het Tet-offensief. Een hoop kleinere slagen zijn echter onderbelicht of zelfs onbekend gebleven. Mijn medestudenten, zelfs mijn begeleidende docent en ik hadden bijvoorbeeld nog nooit gehoord van de slag bij Ap Bac. De Amerikanen en hun Zuid-Vietnamese handlangers leken daar zeer in het voordeel te zijn maar toch kwamen de Noord-Vietnamezen als de overwinnaars uit de veldslag. In eerste instantie maakt dit de slag het vertellen waard.
Een radiozender
In Ap Bac hadden de Vietcong-soldaten zich ingegraven waardoor hun stellingen zicht gaven op de omliggende rijstvelden. De schuttersputjes en een achterliggend irrigatiekanaal waren bedekt door een dichte laag vegetatie waardoor alleen een voltreffer met een artilleriegranaat of bom een schuttersputje zou schoonvegen. In het kanaal konden ze zich daarnaast ongezien verplaatsen tussen de stellingen. De Amerikanen en Zuid-Vietnamezen zouden met ongeveer 1500 man aanvallen vanuit drie richtingen, op de oostelijke kant na. De tactiek was namelijk om de Vietcong te laten vluchten via de open rijstvelden in het oosten, om ze daar vervolgens aan te vallen met artillerie.
De aanval
Om 06:35, op 2 januari 1963, werd de slag ingeluid met een aanval door troepen van de ARVN, het Zuid-Vietnamese leger, vanuit het zuiden. De Vietcong-soldaten wisten de Zuid-Vietnamezen echter tegen te houden in de open rijstvelden. Daarna werd vanuit het noorden een divisie van de ARVN ingevlogen met transporthelikopters. De Vietcong-soldaten wachtten totdat de ARVN dichtbij was en hielden de aanvallers met gemak tegen. Iets voor het middaguur werd een reserve-compagnie ingevlogen met transporthelikopters vanuit het westen, ondersteund door verschillende Huey’s (aanvalshelikopters), die door de Vietcong werden bestookt met mitrailleurs en raketten. De Huey’s konden, door de goed beschermde positie van de Vietcong, niets uithalen en de Vietcong wist zelfs drie helikopters neer te halen. Ook hier zorgden de Noord-Vietnamezen voor veel slachtoffers onder de ARVN.
De Amerikanen en Zuid-Vietnamezen kozen er daarop voor om alle manschappen en het overgebleven materiaal in te zetten. Er werden pantservoertuigen ingezet om de troepen bij de neergehaalde helikopters te ondersteunen en ondertussen werd het dorp zwaar onder vuur genomen door artillerie en luchtondersteuning. Dit was echter, net als de aanvallen met de pantservoertuigen, niet effectief vanwege de dichte begroeiing. De M-113 pantser-transportvoertuigen wisten de infanterie te beschermen tegen de wapens van de Vietcong, maar daar bleef het dan ook bij. De mitrailleur-schutters van de M-113’s konden de Vietcong namelijk niet zien en raakten daardoor voornamelijk bomen. De schutters waren uitgelezen doelwitten en de Noord-Vietnamezen wisten zelfs twee M-113’s en nog drie helikopters uit te schakelen.
Toen dat alles geen effect bleek te hebben werd er bevolen zwaardere artillerie en vliegtuigen in te zetten om Ap Bac opnieuw te bombarderen. Laat in de middag werden 300 parachutisten ten westen van Ap Bac ingezet om de Vietcong de laatste duw richting de open velden in het oosten te geven. Daar, in de open rijstvelden, zouden ze dan alsnog verslagen kunnen worden. Door een verkeerde inschatting van de bevelhebber kwamen de parachutisten te dicht bij de Vietcong terecht, waardoor ook deze aanval wederom weinig impact had. De Vietcong konden na deze aanval, beschermd door de gevallen nacht, ongezien ontsnappen via de oostelijke velden zonder dat ze door artillerie geraakt werden.
De nederlaag
Aan de zijde van de Vietcong vielen relatief gezien veel meer slachtoffers dan aan de Zuid-Vietnamese en Amerikaanse kant. Bovendien werden ze uiteindelijk toch verdreven uit Ap Bac. In dat opzicht hadden de Amerikanen dus gewonnen, maar de slag bij Ap Bac was in feite een enorme tactische flater. De Vietcong had een groot voordeel dankzij hun kennis van het terrein en de Amerikanen maakten meerdere fouten wat betreft de inzet van troepen, bijvoorbeeld door te dicht te landen bij de Vietcong. Omdat de Amerikaanse materiële ondersteuning ineffectief bleek, er zelfs zes helikopters en twee M-113s werden uitgeschakeld en nog eens acht Amerikanen gewond raakten, maakte de overwinning bij Ap Bac duidelijk dat de Amerikanen te verslaan waren, misschien wel voor het eerst in een oorlog die zich, zoals bekend, jarenlang onbeslist zou voortslepen. Vanwege deze historische significatie verdient dit verhaal het om, meer dan zestig jaar na dato, opnieuw verteld te worden
Uitgelichte afbeelding:
Monument veldslag Ap Bac, Tung Duong, afgebeeld op https://www.tracesofwar.nl/sights/86344/Monument-Battle-of-Ap-Bac.htm, geraadpleegd op 27-08-2017.
Biografie
Thijs de Jong (1995) is vanuit de opleiding docent geschiedenis in de universitaire geschiedenis opleiding gekomen. Hij heeft net zijn h hpropedeuse behaald aan de UvA en zijn interesses liggen vooral bij politieke, economische en militaire ontwikkelingen door alle eeuwen heen. Naast zijn studie is hij een actieve student, onder andere bij zijn studentenvereniging, in de prachtige stad Utrecht waar hij ook enkele baantjes heeft.
