Van de spotlights naar de schaduw – het woelige leven van Christina Timmer
Van de spotlights naar de schaduw – het woelige leven van Christina Timmer ‘Herman Groenendaal moet vrij!’ klinkt het op 19 september 1921 door de Ridderzaal. Het is Prinsjesdag en koningin Wilhelmina staat op het punt haar troonrede voor te lezen. Er ontstaat onrust –waar kwam de leuze vandaan? Al snel blijkt dat een aantal vrouwen op de publieke tribune verantwoordelijk is voor deze verstoring. Zij worden snel gearresteerd door de aanwezige politie. Een van de vrouwen die haar stem liet klinken door de Ridderzaal was Christina Timmer. Op het moment van het incident is zij de partner van Harm Kolthek, kamerlid voor de door hem opgerichte Socialistische Partij. Christina staat duidelijk niet in zijn schaduw. De man waar de actie om draait, Herman Groenendaal, is een dienstweigeraar. Hij weigert op te komen dagen voor de dan nog verplichte dienstplicht en wordt om die reden gearresteerd. Groenendaal gaat in hongerstaking. Heel revolutionair links Nederland voert actie om hem vrij te krijgen.
Jonge jaren
Christina Timmer wordt op 10 juli 1875 geboren op Curaçao als dochter van Casten Lodewijk Timmer en Wilhelmina Catharina Elisabeth Peiliker. Over haar jeugd is weinig bekend, behalve dat ze in 1893 als hulponderwijzeres werd aangesteld op de Openbare Meisjesschool van Curaçao. In 1894 overlijdt Wilhelmina Peiliker na de geboorte van haar laatste dochter. Vlak daarna vertrekt het gezin Timmer naar Nederland. In 1898 trouwt Christina, de oudste van het gezin, met François Colson. Het jonge echtpaar gaat in Den Haag wonen, waar Colson een praktijk heeft als magnetiseur – een tak van de alternatieve geneeskunde. In 1904 verplaatst Colson zijn praktijk naar Ulvenhout, een dorpje bij Breda. Zijn gezin, ondertussen uitgebreid met twee zonen, verhuist daar een jaar later ook naar toe. In 1907 wordt het huwelijk tussen Christina en François om onduidelijke redenen ontbonden.
Toenemende betrokkenheid
In 1909 trouwt Christina met Hendrik Andreas Koomans, een sociaaldemocraat en christensocialist. Het is heel waarschijnlijk dat ze via hem betrokken raakte bij de arbeidersbeweging, maar zeker weten doen we dat niet. Het eerste moment dat Christina openlijk actief wordt in de revolutionaire arbeidersbeweging is in 1915, als zij secretaris wordt van de Vereniging Dienstweigering. Deze organisatie publiceert het Dienstweigeringsmanifest. Dit manifest is een protest tegen de algehele mobilisatie die de Nederlandse overheid op dat moment ingesteld heeft vanwege het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. De overheid grijpt hard in tegen de antimilitaristische tendens die heerst – de bedenkers van het manifest worden veroordeeld tot twee maanden gevangenisstraf en ondertekenaars die in dienst zijn van de overheid raken hun baan kwijt.
De strijd tegen de oorlog
In 1916 wordt het Revolutionair Socialistisch Comité tegen de Oorlog en zijn Gevolgen (RSC) opgericht. Dit comité is een voortzetting van de Samenwerkende Arbeidersverenigingen (SAV) – zoals de naam doet vermoeden een samenwerking tussen verschillende linkse organisaties. De Sociaal-Democratische Partij (SDP, later Communistische Partij Holland) en het Nationaal Arbeiders Secretariaat (NAS, de radicaal linkse vakvereniging) zijn de dragende krachten achter zowel het SAV als het RSC. Op haar hoogtepunt heeft het RSC dertigduizend leden. Christina Timmer wordt secretaris van de landelijke RSC, die de activiteiten van lokale RSC-afdelingen coördineert en grote landelijke meetings organiseert. Vanuit die functie spreekt Christina op talloze bijeenkomsten door heel het land. Gedurende de oorlog komt ze waarschijnlijk al in aanraking met politicus Harm Kolthek. Hij is lang secretaris van het NAS geweest en heeft in 1918 zijn eigen partij opgericht – de Socialistische Partij. Samen met de Bond van Christensocialisten (BvCS) en de SDP vormen zij de revolutionaire kamerclub.
Terug naar de schaduw
In 1922 trouwt Christina Timmer met Harm Kolthek, nadat ze in 1919 is gescheiden van Koomans. In de kranten wordt ze echter al vanaf 1920 aangeduid als Christina Kolthek-Timmer, dus kennelijk zijn ze vanaf die tijd al partners. Christina blijft actief in de revolutionaire arbeidersbeweging. Ook nadat de Eerste Wereldoorlog is afgelopen trekt ze ten strijde tegen het militarisme en de dienstplicht. Haar politieke carrière eindigt heel abrupt – na 1922 wordt er niets meer van haar vernomen in de linkse kranten. Het is natuurlijk mogelijk dat ze dan nog wel actief is, maar ze spreekt dan in ieder geval niet meer op openbare meetings – het was gebruikelijk dat spreekbeurten in de krant aangekondigd werden. In 1926 scheidt Christina van Harm Kolthek. Uit de rechtbankpapieren blijkt dat hun huwelijk niet gelukkig was – Kolthek bedreigde haar met een revolver en leefde als een parasiet op haar kosten. Al in 1925 leven ze feitelijk apart van elkaar. Christina heeft op dat moment een baan bij het Nieuwsblad van het Noorden, waar ze onder het pseudoniem ‘Risoti’ schrijft over opvoeding en ouderschap. Ergens in de jaren ’30 richt ze Kindertehuis Colson op, dat ze tot haar dood zal blijven beheren. Tot 1946 huist het tehuis in Amsterdam. Daarna verhuist het naar Kasteel Groeneveld in Baarn. In 1952 overlijdt Christina Timmer, volledig teruggetrokken uit het publieke leven. Middels mijn onderzoek heb ik gepoogd haar uit de schaduw van de geschiedenis te trekken – deze dappere filantrope verdient een plekje in de geschiedschrijving.
Marieke Dwarswaard (1996) studeert Geschiedenis aan de Universiteit Leiden. Ze is dit jaar afgestudeerd in de richting Vaderlandse Geschiedenis en schreef haar scriptie over de rol van vrouwen in de revolutionaire arbeidersbeweging in Nederland tussen 1910 en 1930. Volgend jaar hoopt ze aan de Research Master History – Political Culture and National Identities te beginnen, eveneens in Leiden.
