Summary
In het Gelders Archief te Arnhem worden 184 brieven bewaard die gericht zijn aan, geschreven door of betrekking hebben op hertogin Mechteld van Gelre (ca. 1325-1384). De collectie is de oudst bekende verzameling brieven in het Middelnederlands van deze omvang, en daarmee uniek in zijn soort. Met de brieven, geschreven tussen ca. 1365 en 1380, werd Mechteld op de hoogte gesteld van uiteenlopende gebeurtenissen die zich binnen en buiten de door haar bestuurde gebieden afspeelden. De meeste briefzenders waren politieke en militaire bondgenoten van Mechteld, maar er werden ook brieven verstuurd door haar familieleden, vriend(inn)en en dienaren. In de brieven werden politieke, militaire, economische en juridische zaken besproken, maar net zo goed zaken van persoonlijke of intieme aard.
Bovendien legt de briefcollectie de intrigerende geschiedenis rond de Eerste Gelderse Successieoorlog (1372-1379) bloot. Toen Mechtelds halfbroer hertog Reinoud III van Gelre in 1371 zonder wettige opvolger overleed, riep Mechteld zichzelf uit tot hertogin van Gelre. Mechtelds zus Maria was het hier niet mee eens, en riep haar achtjarige zoon Willem van Gulik uit tot hertog. Gelre raakte door deze kwestie verdeeld. Edelen en steden steunden ofwel de claim van Mechteld, ofwel die van Maria en Willem, waardoor er een bloedige burgeroorlog in het hertogdom uitbarstte. Naarmate de oorlog vorderde namen Mechtelds territoria, steun en financiële middelen af. Ze was daardoor in 1379 genoodzaakt was haar claim op de hertogstitel op te geven ten gunste van Willem. Voor elk stadium van deze oorlog zijn er brieven bewaard, waarmee het unieke historische bronnen voor dit conflict zijn.
Er is desondanks nog maar weinig onderzoek gedaan naar de briefcollectie van Mechteld van Gelre. Deze scriptie wil daar verandering in brengen. In de scriptie heb ik de briefcollectie in de breedte verkend, waardoor de scriptie als basiswerk kan dienen voor verder en grondiger onderzoek naar de briefcollectie.
De scriptie bestaat uit vier hoofdstukken. De eerste twee hoofdstukken beschrijven de bredere context van de briefcollectie. Het eerste beschrijft de politiek-militaire context waarin de brieven werden geschreven, en het tweede de algemene context van geletterdheid in middeleeuws Gelre. In de laatste twee hoofdstukken worden de brieven op twee manieren geanalyseerd. In het derde hoofdstuk worden de onderwerpen besproken die in de brieven behandeld worden. In het vierde hoofdstuk wordt het netwerk van personen rondom Mechteld in de jaren 1365 tot en met 1380 besproken. Doordat veel mensen die in de brieven genoemd worden ook bekend zijn uit andere bronnen, valt er veel te vertellen over hun persoonlijke band met Mechteld, maar ook hoe zij zich verhielden met anderen binnen dit netwerk.
De briefcollectie toont daarmee een afwisselend beeld van de leef- en gedachtewereld van mensen in de laatmiddeleeuwse Nederlanden, en hoe een vrouw als Mechteld hierin een machtspositie kon verwerven en vast wist te houden.
Geïnteresseerd geraakt en wil je meer lezen? De volledige scriptie (Engels) is hier beschikbaar.
Voor de appendix en gedetailleerde bronnenlijst:
Source header: Mechtild of Guelders, Wikimedia Commons
Roos in’t Velt (Zevenaar, 1999) is een mediëvist met een grote passie voor geschreven teksten in het Middelnederlands. Als historicus en literatuuronderzoeker heeft ze een grote onderzoeksinteresse in de middeleeuwse Lage Landen. Roos studeerde Geschiedenis in Nijmegen en de researchmaster Ancient, Medieval and Renaissance Studies in Utrecht. In 2022 sloot ze haar researchmaster af met een onderzoek naar de briefcollectie van Mechteld van Gelre. Ook is Roos verbonden aan de Vlaamse Erfgoedbibliotheken, waar ze voor het onderzoeksproject ‘Comites Latentes’ middeleeuwse manuscriptfragmenten uit Vlaamse collecties onder de loep neemt.
