Van Onze Man in Berlijn: Das Buddhistische Haus. Een verre reis binnen Berlijn.

14 maart 2014:

Das Buddhistische Haus. Een verre reis binnen Berlijn.

Voor een beetje Boeddhisme moet je een aardig eindje reizen: het bracht mij naar het uiterste noorden van Berlijn. Zoals een heus suburbia betaamt, bruist ook stadsdeel Frohnau op zonnige dagen in het weekend. De terrassen zaten vol levensgenieters, met kwispelende honden links en lachende kinderen rechts. Gezonnebrilde jongeren zaten in een parkje voor een kerk te lunchen. De Johanneskirche in kwestie, welke het verdachte stamjaar 1935 trots op de gevel toonde, liet soms een groepje gepensioneerden gaan. Tijdens het kwartiertje dat ik naar das Buddhistische Haus liep, stelde ik me dan ook voor hoe daar tal van dagjesmensen vegeteerden. Van die mensen die… wierrook bij de de Rossmann kopen, of Boeddha’s bij de Karstadt cadeau doen aan hun nichtje dat toevallig vegetarisch eet. Gelukkig wist ik al dat de geschiedenis achter het Buddhistische Haus mijn ‘verre reis’ waard zou zijn. Inmiddels is het Buddhistische Haus zelfs de oudste tempel in Europa: de weinige oudere Boeddhistische tempels die er waren, hebben de 20e eeuw niet overleefd…

Voor het oprichten van een Boeddhistisch centrum heeft men ten eerste een ondernemende boeddhist nodig. Vanaf het midden van de 19e eeuw, waren deze mondjesmaat -maar steeds vaker- te vinden in Europa. Een van Europa’s eerste Boeddhisten was de reislustige, homeopathische arts Paul Dahlke. Hij las over het boeddhisme in boeken van Schoppenhauer, voordat hij in 1898/9 een wereldreis maakte. Op Sri Lanka was hij aanvankelijk niet bezield door het Boeddhisme, tot hij hier in 1900 terugkwam om het alsnog een kans te geven. Als Boeddhist keerde hij toen terug naar Duitsland – en zijn 294 pagina tellende ‘Aufsätze zum Verständnis des Buddhismus‘ (‘Verslag voor het inzicht in Boeddhisme’) werd al in 1903 gepubliceerd. De jaren daarna reisde Dahlke tussen Azië en Duitsland, tot de Eerste Wereldoorlog hem dit onmogelijk maakte. Het is aannemelijk dat hij in deze oorlog werkte als arts. Ondertussen schreef en publiceerde hij een boek over homeopathische geneeskunde.

Na de oorlog kon Dahlke weer zijn roeping naleven. Hij woonde in een villa in Berlijn-Zehlendorf, terwijl hij vijf hectare grond tot zijn beschikking kreeg op het waddeneiland Sylt, nabij de Deense grens. Hier zette Dahlke een bakstenen monument ter ere van Boeddha neer, terwijl hij plannen maakte om een Boeddhistisch klooster te bouwen. Toen in 1920 concrete plannen werden gemaakt om de Hindenburgdamm aan te leggen, verliet Paul Dahlke het schiereiland to be. In de herfst van 1919 had Dahlke trouwens al een stuk grond ter beschikking gekregen op een heuveltje in de Berlijnse voorstad Frohnau, dat het volgende jaar door de Duitse hoofdstad werd opgeslokt. In de daarop volgende jaren ontstond het Buddhistische Haus: een complex van een tuin, tempel en hoofdgebouw met Aziatische bouwstijlelementen. Paul Dalke verhuisde naar het Buddhistische Haus in 1924. Vier jaar later stierf de homeopaat, nadat zijn gezondheid door tropische ziekten verzwakt was en een winters griepje hem fataal werd. Het Buddhistische Haus werd in hoofdzaak overgenomen door zijn zus, al nam de filosoof en Buddholoog Volker Zotz de interpretatie van de Boeddhistische leer voor zijn rekening.

Trap van 'Das Buddhistische Haus' (Berlijn-Frohnau, maart 2014. Foto door Joep de Visser)

In de rest van  haar geschiedenis kende het Buddhistische Haus een langzaam verval. Wat er in de nazi-tijd gebeurde is mij geheel onduidelijk. Op den duur werd de doctrine met haar liefdevolle verzen wel gecensureerd, maar in hoeverre en op welk tijdstip is niet bekend. Na de oorlog kwam het Buddhistisches Haus in de Westerse sector te liggen. In de jaren ’50 werd een algehele sloop overwogen. Dit werd voorkomen door de wens van Asoka Weeraratna, de secretaris van de German Dharmaduta Society. Hij en zijn stichting kochten het onderkomen op in 1957 en renoveerden het in de daaropvolgende twee decennia. De panden werden opgeknapt, een bibliotheek werd geopend en een meditatieruimte ingericht. Sindsdien is er eigenlijk weinig veranderd.

Foto van de Slangenmuur en 'Das Buddhistische Haus' (Berlijn-Frohnau, maart 2014. Foto door Joep de Visser)

Vandaag de dag lijken grote delen weer toe te zijn aan een renovatie, zoals de trappen bij de hoofdingang en de ‘slangenmuur’ laten zien. De stenen in het voetpad lagen ook schots en scheef, overwoekerd door rode mieren die -zo heeft Brad Pitt mij nog geleerd- je niet per ongeluk ‘op hun ziel’ moet trappen. De vijf als mens gereïncarneerden die ik tegenkwam zaten in alle stilte op een bankje of een steen. “Met een fotocamera in de hand een dagje naar een Boeddhistische tempel gaan? …Bij welk warenhuis haalt die zijn Boeddha vandaan?” dachten zij wellicht, maar het bleef stil. Bij deze introvertie, die ongetwijfeld bij de vredige wereldreligie hoort, voel ik mij niet zo zen. Tot ik de ingeving kreeg dat ik mijn vragen en gedachten op deze vredige en stille mensen projecteerde. Moet ik deze geheime en vredige plek wel fotografisch vastleggen en verspreiden op het internet? Als ik zelf niets van Boeddhisme weet, of ook maar heb geprobeerd te vatten? En is dat wel goed voor mijn karma? Ik moest maar even tot bezinning komen. Onder het motto ‘go native‘ heb ik mijn veters losgemaakt om de meditatieruimte te betreden. Zonder ook hier foto’s te maken.


Tempel van 'das Buddhistisches Haus'. Op de voorgrond, rode mieren. (Berlijn-Frohnau, maart 2014. Foto door Joep de Visser)

Achterzijde van 'das Buddhistische Haus' (Berlijn-Frohnau, maart 2014. Foto door Joep de Visser)

Details in de tuin van 'Das Buddhistische Haus' (Berlijn-Frohnau, maart 2014. Foto door Joep de Visser)

Onze man in Berlijn

 Jonge historicus Joep de Visser schrijft tweewekelijks voor zijn blog een beknopte geschiedenis  over uiteenlopende thema’s – waarin Berlijn centraal staat – en zoekt naar de locaties die hieraan  zijn verbonden.

 

 

Berichten gemaakt 1230

Gerelateerde berichten

Type je zoekwoorden hierboven en druk op Enter om te zoeken. Druk ESC om te annuleren.

Terug naar boven