Hamburg is de grootste havenstad van Duitsland, met de bijbehorende infrastructuur. Langs de rivier de Elbe vind je scheepswerven, aanlegsteigers en een indrukwekkende verzameling pakhuizen – vorig jaar nog toegevoegd aan de Unesco-erfgoedlijst. Voor de cultuurliefhebber zijn er onder meer een half dozijn museumschepen, een gestrande Russische onderzeeër en een handjevol scheepskerken te vinden, van de Scandinavische zeeliedenkerken tot een heuse drijvende kerk. Uiteraard ontbreekt ook het Maritiem Museum niet – een must voor elke zichzelf respecterende havenstad. En zoals het een echte havenstad betaamt, heeft Hamburg ook een historische zeeheld: Klaus Störtebeker, piraat.
Klaus Niklaus Störtebeker was een tijdgenoot van Robin Hood, de bekende Engelse volksheld. Eind veertiende eeuw stond Störtebeker bekend als de plaag van de Oostzee, eerst in Zweedse dienst en later als eigen baas. Tijdens de oorlog met Denemarken maakten de Hanzensteden maar wat graag gebruik van de diensten van Störtebekers Likedeliers (‘Gelijkdelers’), maar nadat zij Stockholm hadden ontzet werden zij vriendelijk verzocht toch verder te varen. Störtebekers piraten verlegden hun activiteiten daarna naar de Noordzee, en maakten daar ook de rijke Hollandse kooplieden tot vijand.
Störtebeker was bij vertrek naar de Noordzee al een levende legende. Niet alleen was hij een stoere man die volgens de overlevering een paar liter bier in één keer achterover kon slaan, hij was ook de leider van een groep piraten die er prat op ging de buit altijd eerlijk te verdelen. Störtebeker nam niets meer of minder dan elk van zijn mannen, en de buit werd ook gedeeld met de niet-varende kustbewoners. Störtebeker zou een vrijbuiter naar Robin Hoods hart geweest zijn: stelen van de rijken en delen met de armen.
De Hanzesteden en de Hollanders, op wiens schepen hij loerde, waren een minder groot fan van Störtebeker en zijn piratenbende. Rond de eeuwwisseling besloten deze twee machtsblokken om onder Hamburgse leiding de handen ineen te slaan om de piraten te verjagen. Het was daarna snel gedaan met Störtebeker en de zijnen. In één of twee zeeslagen (de geschiedenisboeken zijn hierover niet eenduidig) werden zij verslagen, en het grootste gedeelte van de piraten werd gedood of gevangen genomen, onder wie ook piratenbaas Störtebeker.
Na zijn hechtenis werd Störtebeker echter pas echt een historische held. Op 20 oktober 1401 stond zijn executie gepland in Hamburg, vlakbij waar nu het Maritiem Museum is. Voordat het zover was, wist hij met de Hamburgse burgemeester een interessante deal te sluiten: hij zou staande worden onthoofd, en elke medeveroordeelde die hij nog voorbij zou lopen daarna zou worden vrijgelaten. Volgens de overlevering liep Störtebekers hoofdloze lichaam nog elf van zijn mannen voorbij, voordat het tot struikelen werd gebracht. Dat weerhield de burgemeester er overigens niet van om deze elf piraten gewoon terecht te stellen: ondanks de afspraak werden zijn medegevangenen nog dezelfde dag ook allemaal onthoofd.
Net zoals het geval is bij Robin Hood, is ook het leven en de dood van Klaus Störtebeker door veel mysterie omgeven. Niemand weet waar hij vandaan kwam, wat hij voor de kost deed voordat hij het criminele pad opging, of zelfs of hij überhaupt wel Klaus Störtebeker heette. Zijn dood is zo mogelijk nog raadselachtiger, zoals het verhaal over zijn executie al laat zien. Eén versie van het verhaal vertelt hoe Störtebeker in eerste instantie de burgemeester van Hamburg probeerde om te kopen door hem in ruil voor zijn vrijlating een ketting van goud te beloven, die lang genoeg was om de hele stad te omringen– een aanbod dat door de burgervader verworpen werd. Voor geïnteresseerden: naar verluidt is deze enorme hoeveelheid piratengoud ergens op het schiereiland Rügen verborgen!
Ruim zes eeuwen geleden was Hamburg de drijvende kracht achter de jacht op piraat Klaus Störtebeker. Het is Hamburg waar hij uiteindelijk berecht en terechtgesteld werd. In de eeuwen daarna is de mening van de Hamburgers over Störtebeker behoorlijk bijgesteld. Vandaag de dag staat zijn levensgrote standbeeld op een zeer prominente plek in de Hamburgse haven direct naast het Maritiem Museum, daar waar hij in 1401 met zijn piratengroep onthoofd werd. Störtebeker is nu een cultheld, en over de Hamburgse rol in zijn ondergang heeft niemand het meer.
Brigitte van de Pas (1988) studeerde geschiedenis en Midden-Oostenstudies in Leiden. Sinds oktober 2015 woont zij in Hamburg, waar zij werkt als onderzoeker bij het statistiekplatform Statista. Zij blogt ook over haar avonturen in Duitsland en daarbuiten op The Life And Times Of A Dutchie Abroad.
