Een Verkenning van de Lakota Rituelen in de film Dances with Wolves
Films zijn een belangrijk medium voor de vorming van ons collectieve geheugen. Helaas schetsen ze daarbij vaak ook een eenzijdig beeld. Het is belangrijk dat representaties van bepaalde onderwerpen zorgvuldig worden vormgegeven. De film Dances with Wolves uit 1990 is een goed voorbeeld van hoe een film kan bijdragen aan eenzijdige beeldvorming. Deze Amerikaanse western, geregisseerd en gespeeld door Kevin Costner, is gebaseerd op het boek van Michael Blake. Het verhaal volgt luitenant John Dunbar, die tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog in contact komt met de Lakota, een inheemse stam uit Noord-Amerika die voornamelijk leefde in de noordelijke Verenigde Staten. In de film worden verschillende rituelen van de Lakota getoond, wat vragen oproept over de accuraatheid van deze representaties. Dit essay richt zich daarom op de representatie van de Lakota-rituelen in Dances with Wolves en onderzoekt in hoeverre deze representaties bijdragen aan het begrip van deze Noord-Amerikaanse cultuur.
Historici hebben al veel gediscussieerd over de authenticiteit van de representaties van inheemse stammen in deze Amerikaanse film. Tot op heden is er echter weinig onderzoek gedaan naar de representatie van Lakota-rituelen in het bijzonder. Dit essay zoomt daarom in op twee belangrijke rituelen die een prominente rol spelen in de film: het Sundance-ritueel en het ritueel van de bizonjacht. Door de beeldvorming van deze rituelen te vergelijken met onderzoek naar de rituelen zelf, wordt uiteindelijk geconcludeerd in hoeverre er sprake is van een eenzijdige representatie van het Lakota-volk in deze veelgeprezen film.
De Lakota
De film gaat over de inheemse Noord-Amerikaanse stam die deel uitmaakt van de Sioux-natie. Deze natie leefde ongeveer 13.000 jaar in het gebied voordat de Europeanen in de zeventiende eeuw arriveerden. De stammen worden meestal Lakota genoemd, wat ‘bondgenoot’ betekent. Het leven van de Sioux wordt sterk beïnvloed door het geloof in Wakan Tanka, oftewel de Grote Geest, die wordt beschouwd als de schepper van alles. Door middel van ceremonies en rituelen eren en onderhouden zij de verbinding met de Grote Geest. In de negentiende eeuw begonnen de gevestigde Europeanen steeds meer grond op te eisen, wat leidde tot toenemende conflicten.[1] In deze periode en context heeft Michael Blake zijn verhaal Dances with Wolves laten afspelen. Vanuit een diepe fascinatie voor de Noord-Amerikaanse inheemse cultuur besloot Blake in 1988 zijn boek te schrijven. Uiteindelijk raakte Kevin Costner, een witte Amerikaanse acteur, ook gefascineerd door het verhaal. Hij besloot de film te regisseren en zelf de hoofdrol van luitenant John Dunbar te vertolken.
Tijdens de productie van de film werd veel aandacht besteed aan authenticiteit, bijvoorbeeld door het leren van de Lakota-taal en het nauwkeurig weergeven van tradities.[2] Dit toont aan dat er een serieuze inspanning is geleverd om de Lakota-cultuur zo authentiek mogelijk weer te geven.
Er zijn verschillende onderzoeken gedaan naar de representatie van de Lakota in Dances with Wolves. Aan de ene kant wordt gesteld dat de film een geromantiseerd beeld schetst dat voortbouwt op stereotypen. Zo worden de inheemse stammen afgebeeld als “very poetic and nature-loving”.[3] Dit draagt bij aan een beeld waarin zij worden neergezet als een soort ‘subhumans’ die volledig verwijderd zijn van het stedelijke leven en uitsluitend leven met en voor de natuur.[4] Daarnaast is ook de ceremoniële kleding te geromantiseerd weergegeven. In de film dragen de Lakota dagelijks traditionele kleding, terwijl dit in werkelijkheid alleen bij speciale gelegenheden gebeurt.[5] Dit komt voort uit het feit dat het Lakota-volk vaak is ingezet om bepaalde kanten van de Amerikaanse geschiedenis te laten zien. Dances with Wolves is eveneens een film die een groter probleem illustreert, waarbij de echte geschiedenis en de echte mensen deels ontbreken.[6] Aan de andere kant blijkt uit ander onderzoek dat de film niet direct te linken is aan de bovengenoemde stereotypen, en zo heeft bijgedragen aan een breuk met de bestaande beelden.[7]Dit heeft de film gedaan door deels op het sentimentele en humanitaire karakter van het volk te focussen in plaats van alleen maar de politieke kant.[8] Deze elementen maken de film voor sommige daarom krachtig en vernieuwend in de Amerikaanse cultuur.
De conclusies van deze onderzoeken laten zien dat er verschillende meningen zijn over de representatie van het Lakota-volk in de film Dances with Wolves. Dit is een belangrijk uitgangspunt voor een verdere verkenning van de behandelde rituelen in de film. Enerzijds wordt gesteld dat het Lakot-volk te geromantiseerd wordt afgebeeld, terwijl aan de andere kant de film gezien wordt als een breuk met bestaande stereotypen. De vraag die nu nog resteert, is wat dit betekent voor de representatie van de Lakota-rituelen.
De Lakota Sundance
Een cruciaal moment in de film is wanneer luitenant Dunbar voor het eerst getuige is van de Lakota Sundance, een ceremonie waarbij er om het vuur wordt gedanst met maskers en traditionele muziek. Geëmotioneerd door wat hij ziet, wordt zijn interesse volledig gewekt. Later in de film voert Dunbar dit ritueel zelf uit, wat een belangrijk moment markeert in zijn spirituele transformatie.
De film toont dit ritueel als een essentieel dagelijks moment, waarbij de nadruk wordt gelegd op het spirituele. Ook in werkelijkheid heeft het Sundance-ritueel een diepe spirituele betekenis voor de Lakota. Het ritueel, dat vier dagen vasten en dansen omvat, is bedoeld om visioenen op te roepen. Professor Daniel P. Modaff nam in 2014 voor academische doeleinden deel aan een Sundance-ceremonie en observeerde dat de Sundance de meest heilige ceremonie is voor het Lakota-volk, gekenmerkt door offers en dagenlang dansen als vorm van gebed.[9] Zijn observaties bevestigen de spirituele betekenis van het ritueel.
De film beeldt het belang van dit ritueel dan ook correct af. Een interessant moment vindt echter plaats wanneer Dunbar het ritueel zelf uitvoert.[10] De manier waarop deze scène is vormgegeven laat een Westers perspectief doorschemeren, wat mogelijk te maken heeft met het feit dat Michael Blake, de auteur van het boek, een witte Amerikaan is. Dit is ook terug te zien in het gebruik van muziek, die op een gedramatiseerde manier wordt ingezet om de emotionele impact van de scène te versterken. Het is daarom dan ook aannemelijk dat Blake is opgegroeid met een geromantiseerd beeld van de Sioux-natie, waarbij regisseur Kevin Costner de film uiteindelijk heeft vormgegeven binnen dit persepctief.[11] Dit vermoeden wordt bevestigd door het kijken naar beelden van een echt Sundance-ritueel uit 1954.[12] De beelden tonen overeenkomsten in kleding en de essentie van het ritueel, maar laten daarentegen ook zien dat de ceremoniële kleding alleen voor speciale gelegenheden gedragen wordt en niet dagelijks. Dit schetst dus een ander beeld dan wat de regisseur laat zien. In de film draagt het Lakota-volk namelijk wel iedere dag deze ceremoniële kleding.
Dit moet dan ook in overweging worden genomen bij het beoordelen van de representatie van de Lakota Sundance. De film slaagt erin om de essentie van de Lakota Sundance over te brengen, maar het westerse perspectief van de auteur de keuze van Kevin Costner om dit over te nemen beïnvloeden de manier waarop het ritueel wordt gepresenteerd.
Het ritueel van de bizonjacht
Een van de meest geprezen scènes in de film Dances with Wolves is de scène waarin het ritueel van de bizonjacht wordt getoond. Deze scène toont het prachtige landschap van de Sioux, bewoond door een groot aantal bizons. Het is gefilmd op een manier die een spectaculaire jacht laat zien, met een afloop vol broederschap en, uiteraard, een grote heldenrol voor John Dunbar.[13] Daarnaast bouwt deze scène specifiek voort op de zogeheten ‘Going Indian’-mythe, waarbij de witte Amerikaan een inheemse stam ontdekt en zich laat overrompelen door de cultuur en rituelen ervan.[14]De scène belicht een aantal tegenstellingen tussen de witte Amerikaan en de inheemse cultuur. Zo wordt er een interessant beeld getoond waarbij de witte Amerikaan met nieuwe technologie komt die bij de Sioux duidelijk volledig onbekend is. Tijdens de scène van de bizonjacht wordt vooral het contrast tussen industrie en natuur, en jagen tegenover agrarisch, sterk benadrukt. Dunbar zit op zijn paard, gewapend met zijn pistool en gehuld in zijn luitenantsuniform, terwijl het Lakota-volk gewapend is met speren en gekleed gaat in ceremoniële kledij. Deze scène schildert een esthetisch beeld, maar presenteert zo wel beide culturen als zeer verschillend van elkaar.
Verder wordt in de scène ook de spirituele betekenis van de bizon sterk benadrukt, waarbij de jacht wordt afgebeeld als een heilige ceremonie. Dit moment markeert ook de acceptatie van Dunbar in de gemeenschap en het begin van zijn eigen spirituele transformatie. Ook in de realiteit is de bizon inderdaad een belangrijk onderdeel van de Sioux-cultuur. Chief Arvol Looking Horse vertelt in een interview uit 2014 over zijn leven als bizonhouder, waaruit inderdaad blijkt dat de bizon een diepe spirituele betekenis heeft voor het Lakota-volk.[15] De bizon draagt namelijk de ‘Sacred White Buffalo Calf Pipe’, een symbool van de spirituele verbinding tussen mens en bizon.[16]
Daarnaast is er ook duidelijk geworden dat tegen het midden van de achttiende eeuw de Lakota inderdaad voornamelijk bizonjagers waren. In eerste instantie werd dit gedaan voor voedsel, maar ook voor het verhandelen van de huiden. De bizonjacht was een heilig proces dat alleen kon plaatsvinden als de spirituele leider een visioen had gehad, waarna de jacht werd besproken op een passende ceremoniële manier.[17] Dit bevestigt de spirituele betekenis van de bizons en de ceremonies die hieraan voorafgaan. Hoewel de scène de verschillen tussen culturen benadrukt, biedt de film zeker een veelzijdig perspectief op de spirituele verbindingen die het Lakota-volk heeft met de bizon. De regisseur heeft er daarom goed aan gedaan om de bizon een centrale rol te geven in het verhaal.
Conclusie
In dit essay stond de analyse van de representatie van Lakota-rituelen in de film Dances with Wolves centraal. Deze analyse is gebaseerd op twee belangrijke rituelen die een prominente rol spelen in de film. Het Sundance-ritueel wordt gepresenteerd als een spirituele samenkomst met ceremoniële kleding, zang en dans in een cirkel. Hoewel dit deels op feitelijke praktijken is gebaseerd, wordt het in de film gedramatiseerd, wat vooral zichtbaar is in de scène waarin Dunbar alleen danst. De representatie van het ritueel rondom de bizonjacht vertoont een soortgelijk patroon: hoewel de spirituele betekenis van de bizon correct wordt weergegeven, ligt de nadruk sterk op de tegenstelling tussen de Lakota en de Amerikanen.
Ondanks het westerse perspectief waarin Dances with Wolves is vormgegeven, maakt de film de Lakota-cultuur toegankelijk voor een breed publiek. Het is belangrijk te erkennen dat bepaalde aspecten geromantiseerd zijn en dat de film vanuit een westerse blik is geconstrueerd. Toch heeft Dances with Wolves bijgedragen aan een bredere publieke perceptie van de Lakota-cultuur en is er duidelijk gestreefd naar een respectvolle representatie, ondersteund door deskundigen in het maakproces. Uiteindelijk laat Dances with Wolves zien hoe film zowel kan vervormen als verbinden, en hoe representatie, ondanks een westerse lens, kan bijdragen aan een breder begrip van de Lakota-cultuur.
Noa van Herk zit in haar derde jaar van de bachelor geschiedenis aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, met een focus op cultuurgeschiedenis. Ze onderzoekt hoe geschiedenis wordt gebruikt in populaire media, zoals films, muziek en andere culturele plekken. In haar BA scriptie onderzoekt ze hoe de Nederlandse geschiedenis wordt gerepresenteerd in het attractiepark de Efteling. Na haar BA wil ze de master Cultuurgeschiedenis en erfgoed te volgen aan de Universiteit Utrecht.
Bron omslagfoto: ‘Rain in the Face’, via Wikimedia Commons: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Rain_in_the_Face.jpg
Redactie: Isaac Thomas en Puck de Boer
Noten
[1] Joshua J. Mark, “Sioux,” World History Encyclopedia, 1 September 2023, https://www.worldhistory.org/Sioux/.
[2] Pat Bauer, “Dances With Wolves, Plot, Cast, Awards and Facts,” Encyclopedia Britannica (Arts & Culture), 31 Oktober 2017, https://www.britannica.com/topic/Dances-With-Wolves.
[3] Samee Ullah, “Romantic Representation of American Indians in Novel and Screenplay. Dances with Wolves by Michael Blake”, Harf-O-Sukhan 6 Vol. 6 No. 2 (2022): 444.
[4] Ullah, “Romantic Representation of American Indians in Novel and Screenplay. Dances with Wolves by Michael Blake”, 441.
[5] Castillo, “Reviews: Dances with Wolves,”: 18.
[6] Ibidem.
[7] Farrenkopf, “Indigenous Voices Reshaping Cinema: Native American Representation in Dances with Wolves (1990) and Montford: The Chickasaw Rancher,” 37.
[8] Castillo, “Reviews: Dances with Wolves,”: 14.
[9] Daniel P. Modaff, “Leadership Trails: Lessons from the Lakota Sun Dance,” The Journal of Values-Based Leadership: Volume 7 Issue 1 (Winter/Spring 2014): 2.
[10] ManifestOutdoors, “Dances With Wolves – Fire Dance,” Youtube Video, 13 september 2009, https://www.youtube.com/watch?v=1xSPAOwGcgA.
[11] Michael T. Marsden, “Dances With Wolves: Romantic Reconstruction, Historical Reality, or Both?,” in Contemporary Westerns, Films and Television since 1990, ed. Andrew Patrick Nelson (UK: The Scarecrow Press, INC., 2013), 4.
[12] Wood Ridge, “Sun Dance Ceremony: lifestyles, culture, tipi, no op, Academy 1954,” Youtube Video, 10 mei 2013, https://www.youtube.com/watch?v=M6jkuCtot6w.
[13] US History Help , “Buffalo Hunt – Dances With Wolves,” Youtube Video, 14 mei 2020, https://www.youtube.com/watch?v=TytQQUNLmqg.
[14] Robert Baird, “’Going Indian’ Dances With Wolves (1990),” in Hollywood’s Indian, The Portrayal of the Native American in Film, ed. Peter C. Rollins en John E. Connor (Kentucky: The University Press of Kentucky, 1998) 155, 156.
[15] KnewWays, “Chief Arvol Looking Horse Speaks of White Buffalo Prophecy,” Youtube Video, 27 Augustus 2010, https://www.youtube.com/watch?v=PHqVdZmpRgI.
[16] Ibidem.
[17] North Dakota Studies Grade 4 Curriculum, “Section 2: The Lakota Bison Hunt,” North Dakota Be Legendary, https://www.ndstudies.gov/gr8/content/unit-ii-time-transformation-1201-1860/lesson-2-making-living/topic-3-bison-hunting/section-2-lakota-bison-hunt.
