Wisselrecensie: De mooiste van het land – Mark Traa

Veekeuring, ijdelheidskermissen en Amerikanisatie: de eerste missverkiezingen in Nederland

Op maandagmiddag 29 januari 1929 liepen negen meisjes onwennig heen en weer in de benedenzaal van het Amsterdamse Hotel Américain. Het was een zwijgzame aangelegenheid. De meisjes paradeerden op en neer terwijl een mannelijke jury hen beoordeelde op hun figuur, houding, manier van wandelen, zitten en gebaren, kostuum, gelaatsuitdrukking en gratie. Het was de eerste missverkiezing in Nederland. Later die dag werd de achttienjarige Jopie Koopman uitgeroepen tot Miss Holland. Zij mocht Nederland vertegenwoordigen bij Miss Europe in Parijs en zelfs naar de Verenigde Staten om mee te dingen naar de titel Miss Universe. Een buitengewone situatie voor de schuchtere serveerster uit Zaandam.

In De mooiste van het land vertelt Mark Traa het niet eerder beschreven verhaal van de vooroorlogse missverkiezingen in Nederland. Het is het verhaal van negen missen verteld over een periode van acht jaar (1929-1937). Traa neemt je mee naar de levens van de missen voor, tijdens en na de missverkiezing. Het zijn sprekende reconstructies die nauw zijn vervlochten met de introductie van schoonheidswedstrijden in Nederland, en bovenal de ontvangst hiervan.

Een stap te ver

Na het succes van de Amerikaanse schoonheidswedstrijden bracht de Belgische Maurice de Waleffe de missverkiezing naar Europa. Hij vond in Nederland steun bij het wekelijkse sensatieblad Het Leven. Zij zagen wel brood in de verkiezingen en zo werd de eerste schoonheidswedstrijd een feit. Maar Miss Holland bracht niet het rumoer teweeg waar zo op gehoopt was. Media, politiek en maatschappelijke organisaties sabelden de verkiezing met een grote eensgezindheid neer. Deelneemsters werden vergeleken met vee en prostituees; deelname aan een schoonheidswedstrijd was een stap te ver. Het ging buiten alle boekjes van zedelijkheid. Volgens de media waren de missverkiezingen niets meer dan een uiting van banale ijdelheid en een kille keuring van vrouwelijk vlees.

Deze eerste reacties zijn tekenend voor het verdere verloop van de missverkiezingen. Dat Jopie Koopman was uitverkoren om Nederland in Frankrijk en de VS te vertegenwoordigen deed er niet toe. De grote aandacht die de schoonheidswedstrijden in deze landen ontvingen was Nederland een brug te ver. De luxe diners en evenementen die de missen bijwoonden waren niet interessant. En dit is exact wat Traa zo treffend heeft weergegeven. Hij neemt ons mee naar de avonturen van Miss Holland in Nederland, Parijs en de VS en schetst ondertussen het beeld van een Nederland dat uitzinnig reageerde op de vrouwen die middels een schoonheidswedstrijd hun eerste passen buiten het traditionele vrouwelijke rolpatroon zetten.

Met de missverkiezingen kregen de Nederlandse vrouwen een podium. En dit was precies waar Nederland nog niet klaar voor was. De Nederlandse missverkiezingen hadden hier niet de uitwerking zoals in de Verenigde Staten. Daar pasten de schoonheidswedstrijden in het plaatje van de opkomende entertainmentindustrie, de veranderende positie van vrouwen en een snel ontwikkelende beeldcultuur die de vrouw meer bewust maakte van haar uiterlijk. Nederland was te calvinistisch om hier aan toe te geven. In dit opzicht heeft Traa met De mooiste van het land niet alleen een geschiedenis van missverkiezingen geschreven. Het is ook de geschiedenis van een veranderend schoonheidsideaal, een opstap naar een ander leven en de drang naar roem.

Negatief imago

Waar Jopie Koopman ook nog na de verkiezingen werd gevolgd en besproken in de media, was dit bij de latere missen steeds minder het geval. De eerste Miss Holland wist nog een nieuwsgierigheid op te wekken bij het publiek. Maar voor de andere missen was het te laat, door de vele kritieken had de schoonheidswedstrijd een negatief imago gekregen. Na Koopman volgde nog acht missen. Zij werden allen in de Nederlandse media bespot en beschimpt. Niet alleen de pers, ook burgemeesters en vrouwenclubs kwamen in protest tegen de missverkiezingen: ze werden bekritiseerd, verboden en beschouwd als een belediging voor de waardigheid van de vrouw. Wat de meisjes bewoog om mee te doen aan de verkiezing en hoe zij omgingen met de negatieve publiciteit is niet duidelijk. Traa heeft dit niet bij iedere miss naar boven weten te halen. Bijna alle missen zijn overleden en het nalatenschap is schaars. Desalniettemin geeft Traa genoeg voedingsbodem om zelf een conclusie te trekken.

De mooiste van het land laat zien hoe Nederland worstelt met de nieuwe positie van de vrouw. Gebaseerd op honderden krantenartikelen en tijdschriften uit de jaren twintig en dertig heeft Traa een tijdsgeest weten te reconstrueren die laat zien dat Nederland nog lang niet klaar was voor een vrouwelijk podium. Na het “grootse onthaal” van de eerste Miss Holland kreeg ze in de loop der jaren steeds minder aandacht toebedeeld. De onzichtbaarheid van de laatste missverkiezingen wordt in 1935 treffend verwoord in een column van Hendrik Hagenaar in Het Vaderland: ‘(..) Negeren is zulk een prachtig wapen tegen allerlei dingen die niet goed zijn. En Nederland is nu zó ver dat het Miss Holland negeert.

In 1939 vond de laatste missverkiezing in Nederland plaats. Het negeren had effect. Het negatieve imago, een slecht economisch klimaat en de dreigende oorlogssituatie maande de missverkiezingen tot stilte. Pas elf jaar later, in 1950, durfde men het aan om een nieuwe Miss Holland te kiezen.

De mooiste van het land. Opkomst en ondergang van Miss Holland (1929-1937), Mark Traa (2015). €17,50. Singel Uitgeverijen

Alice Souguir – Van Gisteren

 

 

Logo Van Gisteren

Van Gisteren is een werkplaats voor historische projecten. Historisch onderzoek wordt hier omgezet in verhalen, toegankelijke artikelen, documentaires, lezingen en lesprogramma’s. Van Gisteren heeft als als doel geschiedenis voor een breed publiek toegankelijk te maken. Maandelijks wisselen Van Gisteren en Jonge Historici recensies uit, kijk voor de meest recente bijdrage van Jonge Historici op www.vangisteren.nu

Berichten gemaakt 1231

Gerelateerde berichten

Type je zoekwoorden hierboven en druk op Enter om te zoeken. Druk ESC om te annuleren.

Terug naar boven